Jeziorna przeszłość torfowisk regionu łódzkiego

Abstract

Analiza wypełnień mis współczesnych torfowisk regionu łódzkiego wykazała pod torfami obecność osadów jeziornych. Zalegają one zwykle na mineralnym dnie mis, a ich akumulacja rozpoczęła się w późnym vistulianie i trwała jeszcze w holocenie. Spośród 17 obiektów poddanych szczegółowym badaniom geologicznym i paleoekologicznym taki układ osadów stwierdzono w ośmiu z nich. W misie torfowiska Żabieniec udokumentowano 16,4 m osadów biogenicznych, a zasadniczą część profilu stanowi gytia detrytusowa (w dolnej części detrytusowo-ilasta, a powyżej gytia drobnodetrytusowa i grubodetrytusowa). W obrębie torfowiska Ner-Zawada miąższość osadów biogenicznych wynosi 4,70 m, a osady jeziorne reprezentują: gytia ilasto-wapienna i gytia wapienna. Miąższość osadów biogenicznych w obrębie torfowiska Ługi sięga 2,90 m, na mineralnym podłożu zalega gytia detry- tusowo-wapienna i gytia detrytusowa. W torfowisku Rąbień miąższość torfu i podścielających go osadów jeziornych sięga 6,2 m, na piaszczystym podłożu zalegają: gytia detrytusowo-ilasta i gytia detrytusowa. Torfowisko Silne Błoto-Witów dokumentuje jedynie profil z tzw. wyspy zachodniej o miąższości 3,5 m prezentujący głównie osady jeziorne, przykryte przez torf zielny. W podłożu torfów kilku innych torfowisk regionu stwierdzono biogeniczne utwory jeziorne, ale ich miąższość jest niewielka (m.in.: Korzeń, Bęczkowice, Parchliny). Uznać więc należy, że część torfowisk regionu łódzkiego ma pochodzenie limnogeniczne. Zaprezentowane przykłady serii osadów jeziornych w misach współczesnych torfowisk regionu łódzkiego pozwalają stwierdzić, że w trakcie ostatnich 15 tysięcy lat jeziora występowały na tym obszarze nie tylko w licznych starorzeczach, ale także w obniżeniach wysoczyznowych i wśród form eolicznych. Zbiorniki jeziorne funkcjonowały liczniej w okresie późnego vistulianu, a w holocenie przetrwały aż do okresu subborealnego. Wszystkie zbiorniki wodne na obszarach mokradeł regionu łódzkiego, poza starorzeczami, obserwowane współcześnie, mają charakter antropogeniczny.