The Consequences of the Armenian Genocide in Diarbekir (Tigranakert) Province

Abstract

1914 թ. հայ բնակչության թվաքանակը Դիարբեքիրի նահանգում կազմում էր շուրջ 130.000: Դիարբեքիրի հայերը, ինչպես Արևմտյան Հայաստանի մյուս նահանգներում, ենթարկվեցին զանգվածային կոտորածների, իսլամացման և տեղահանության: Բազմաթիվ բնակավայրեր վերածվեցին հայերի զանգվածային բնաջնջման կենտրոնների: Դիարբեքիրի տարածքում բնաջնջվեց ոչ միայն տեղի բնակչությունը, այլ նաև այլ նահանգներից, մասնավորապես՝ Խարբերդից, Էրզրումից, Բիթլիսից տեղահանված մի քանի հարյուր հազար հայ: 1920-ական թվականներին հայերին տեղահանելու և ոչնչացնելու քաղաքականությունը ամբողջությամբ ավարտին հասցվեց: Ցեղասպանության տարիներին թալանվեցին, պղծվեցին, հրդեհվեցին հարյուրից ավել հայկական եկեղեցիներ ու վանքեր, դրանցից շատերը գրեթե ամբողջությամբ ավերվեցին, մյուսները վերածվեցին մզկիթների: Հայերի տեղահանությանն ու կոտորածներին գրեթե զուգահեռ՝ կազմակերպվեց մահմեդական եկվորների բնակեցումը Արևմտյան Հայաստանի մի շարք բնակավայրերում, մասնավորապես Դիարբեքիրի նահանգի տարածքում: В 1914 г. численность армянского населения в провинции Диарбекир составляла почти 130.000 человек. Армяне Диарбекира, как и других провинций Западной Армении, в 1915–1923 гг. подверглись массовой резне, исламизации и депортации. Многие поселения превратились в места массового истребления армян. На территории Диарбекира было уничтожено не только местное население, но и несколько тысяч армян, депортированных из других провинций, в частности из Харберда, Эрзерума, Битлиса. В 1920-е годы политика депортации армян из Диарбекира целиком была претворена в жизнь. Во время Геноцида армян были разграблены, осквернены и преданы огню сотни армянских церквей и монастырей, многие из которых либо были полностью разрушены, либо превращены в мечети. Почти одновременно с депортацией и резней армян было организовано расселение пришлых мусульман в ряде населенных пунктов Западной Армении и, в частности, на территории провинции Диарбекир.