Toplumsaldan Siyasala: Sosyo-Dinsel Bir İnşa Olarak Heterodoksi Kavramının Siyasallaşması

Abstract

Yeni bir toplum inşa etmek ya da mevcut toplumun varoluşuna istikrar kazandırmak gibi siyasal görevler üstlenmiş yönetici elitler özellikle toplumsal grupların birbirine bağımlılığını vurgulamak suretiyle toplum içerisinde ortaya çıkabilecek siyasal mücadeleleri engellemeye çalışmışlardır. Bu ideolojik hedef doğrultusunda üretilen literatür de ya siyasal nitelikleri geri plana itilmiş sosyolojik terimlerle oluşturulmuş ya da teolojik perspektiflerin ağırlığı altında kalmıştır. Türk ulus-devleti için modern ve milli bir toplum yaratmayı amaçlayan yönetici elitlerin kullandıkları heterodoksi kavramının da böyle bir bağlam içerisinde inşa edildiğini göstermeyi deneyecek olan çalışma bunun 1980’li yılların sonlarından itibaren dönüşmeye başladığını savunacaktır. Bu yıllarda ortaya çıkıp gelişmeye başlayan, din ve siyaset kategorileri arasında esaslı bir ayrım yapmayan ve Alevi kökenli yazarlar tarafından üretilen popüler nitelikli matbuatın mevcut dönüşümde önemli bir etkisinin olduğu gösterilecektir. Akademik bir niteliğe sahip olmayan söz konusu yazının, yine de heterodoksi ve ortodoksi kavramlarının akademik alandaki kullanımlarında dönüşüm yarattığı, onların direniş, tahakküm, iktidar ve yönetilen halk kesimleri gibi siyasal literatürün önemli terimleriyle bir arada düşünülmesini sağladığı ileri sürülecektir. Akademik alan içerisinde heterodoksi ve ortodoksi kavramlarının yeniden anlamlandırılmasında Alevi toplulukların 1980’li yılların sonlarından itibaren üretmeye başladıkları matbuatın rolünü odağına alan çalışma bu vesileyle Türkiye’de bilim sosyolojisi çalışmalarına bir katkı sunacağı gibi, bu toplulukların küçümsenen ve görmezden gelinen popüler nitelikli matbuatının siyaset bilimi çalışmaları için nasıl sonuçlar ortaya çıkardığını gösterecektir. Çalışmanın kapsamı içerisinde ilk bölümde, ilgili kavramların sosyo-dinsel inşasında etkili olan yazarlar incelenecektir. İzleyen bölümde Alevi matbuatının ortaya çıkışı tartışılarak bu matbuatın heterodoksi ve ortodoksi kavramlarının yeni bir içeriğe kavuşmasında ne tür bir temel oluşturduğu öne çıkartılacaktır. Son bölümde ise politik bir içeriğe kavuşturulmaya başlayan bu kavramların bilim alanındaki örneklerine değinilecektir.