LANGUAGE OF PUBLICATIONS AVAILABLE IN KASHGAR BETWEEN 1933-1937: COMPARISON WITH ÇAĞATAY TURKISH AND NEW UYGUR TURKISH

Abstract

15. yüzyıldan 20. yüzyılın başına kadar bütün Türkistan’ın ortak yazı dili olarak varlığını sürdüren Çağatay Türkçesi, siyasî otoritelerin etkisi ile bölgesel yazı dillerinin oluşturulduğu 20. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren Doğu Türkistan’da yerini Yeni Uygur Türkçesine bırakmıştır. Bu geçiş, birden ve keskin bir şekilde olamayacağı için arada bir geçiş dönemi olması muhakkaktır. Bu geçiş dönemi de 20. yüzyılın ikinci çeyreğine denk gelmektedir. Yeni Uygur Türkçesi 1920’li yıllara kadar Arap alfabesine dayalı Çağatay yazısını kullanmıştır. Bu tarihten itibaren bölge aydınları yazıda bir reform yapmanın gerekliliğine inanmıştır. 1982 yılına kadar gerek siyasî otoritenin etkisinde kalan bölge aydınları gerek doğrudan siyasi otorite tarafından pek çok kez yazıda değişiklik yapılmıştır. Bu gün Yeni Uygur Türkçesi üzerine yapılan çalışmalar, 1983 yılında kabul edilen Arap alfabesinin ıslah edilmesiyle oluşan yeni yazı sistemi ile eserler veren bu günkü Yeni Uygur Türkçesi üzerinedir. Bu makalede Kaşgar’da 1933-1937 yılları arasında Kutluk Şevki tarafından çıkarılan 290 sayı ve 660 sayfa olan “Şarkȋ Türkistan Hayatı, Erkin Türkistan ve Yeni Hayat” adlı gazetelerin belirli yıl ve belirli sayılarından hareketle Yeni Uygur Türkçesi için 1950 öncesi incelenecek, Yeni Uygur Türkçesinin bu dönemde nasıl bir özellik gösterdiği belirlenecek, belirlenen bu özellikler Yeni Uygur Türkçesi ve Çağatay Türkçesi ile karşılaştırılacaktır. Böylelikle Yeni Uygur Türkçesinin bu zaman diliminde nasıl bir özellik gösterdiği, Çağatay Türkçesine mi yoksa bugün kullanılan Yeni Uygur Türkçesine mi daha yakın olduğu üzerinde durulacaktır. Başka bir deyiş ile Çağatay Türkçesinden Yeni Uygur Türkçesine geçiş dönemi incelenecektir.