Czy to jeszcze stereotyp? Wizerunek Anglika w społeczeństwie polskim – tradycja i nowa wiedza

Abstract

Is this still the stereotype? The image of the English in Polish society – tradition and new knowledge The article analyzes the results of the “Poles and Others” survey, devoted to Poles’ attitudes towards other nations and races which was conducted in June 2018. It refers to almost identical surveys from 1988 and 1998 which were prepared by the authors of this article and carried out according to the same methodological and technical rules. In the article, we focus on the image of the English in contemporary Polish society. Its striking feature is the richness and diversity of wording. The interpretation of this complexity is a major part of our considerations. Individual elements of the image are treated as the result of inter-ethnic direct and indirect contact resulting from migration phenomena, as well as progress in the field of technical possibilities of interpersonal contacts. On the one hand, this is due to increasing mobility and more personal contacts, but also to widely available media coverage and the use of massive forms of effective communication (Skype and WhatsApp connections, development of cellular technologies and the Internet). On the other hand, it comes from contacts with families in Poland of persons who remained in the United Kingdom as emigrants, and through them with a wider group of their relatives, friends and acquaintances. Despite these changes in perception, the distance towards the English has not altered; – they are still seen by Poles as one of the nations that is closest to us in Europe. In the article, we want to question the legitimacy of using the classic concept of the “stereotype” less commonly used by sociologists, but remaining in use among psychologists (who see in them sources of prejudice and discrimination, and problems of intergroup contacts) and experts in cultural studies. We will try to prove that the conceptual category of the stereotype should be replaced with the concept of a more complex “ethnic image” and our collected research experience confirms this thesis. Streszczenie Artykuł analizuje wyniki sondażu „Polacy i inni trzydzieści lat później”, poświęconego postawom Polaków wobec innych narodów i ras, który został przeprowadzony w czerwcu 2018 r. Nawiązuje on do podobnych sondaży z lat 1988 i 1998, które zostały przygotowane przez autorów artykułu i zrealizowane według tych samych reguł metodologicznych i technicznych. W artykule koncentrujemy się na wizerunku Anglika we współczesnym społeczeństwie polskim. Jego uderzającą cechą jest bogactwo i zróżnicowanie sformułowań. Interpretacja tej złożoności stanowi główną część naszych rozważań. Poszczególne elementy wizerunku są traktowane jako efekt międzyetnicznych styczności bezpośrednich i pośrednich płynących ze zjawisk migracyjnych, a także postępu w zakresie technicznych możliwości kontaktów międzyludzkich. Z jednej strony, wynika to z rosnącej mobilności i liczniejszych styczności osobistych, ale także szeroko dostępnego przekazu medialnego i używania na masową skalę skutecznych form komunikacji (połączenia Skype i Whatsapp, rozwój technologii komórkowych oraz Internetu). Z drugiej, pochodzi on z kontaktów z rodzinami w Polsce osób, które pozostały w Wielkiej Brytanii jako emigranci, a za ich pośrednictwem z szerszym gronem ich krewnych, przyjaciół i znajomych. Mimo zmian w wizerunku nie zmienił się dystans wobec Anglików, którzy postrzegani są ciągle przez Polaków jako jedni z najbliższych nam narodów w Europie. W artykule chcemy zakwestionować zasadność posługiwania się klasycznym pojęciem „stereotypu”, rzadziej już używanego przez socjologów, ale pozostającym w użyciu wśród psychologów (upatrujących w nich źródła uprzedzeń i dyskryminacji oraz problemów w kontaktach międzygrupowych) oraz kulturoznawców. Będziemy starali się dowieść, że kategorię pojęciową stereotypu należy zastąpić pojęciem bardziej złożonym „wizerunku” („obrazu”) etnicznego”, a zebrane doświadczenie badawcze potwierdza tę tezę.