Ebüzziyâ Tevfik Bey ve Matbaa-i Ebüzziyâ’da Basılan Kûfi Yazı Başlıklı Eserler

Abstract

Ebüzziyâ Mehmed Tevfik Bey, Osmanlı İmparatorluğunun son yarım asrında özellikle basın ve yayıncılık alanında birçok eser vermiş devrin önemli isimlerindendir. Avrupa’da basın alanındaki yenilikleri ve gelişmeleri yakından takip ederek İstanbul’da kurduğu Matbaa-i Ebüzziyâ’da yurtdışından getirdiği baskı malzemelerini ve klişeleri yine kendi ürettiği malzemelerle birlikte kullanmış ve böylelikle Osmanlı basın tarihinde birçok ilkleri yayın hayatına katmıştır. Tevfik Beyin kurduğu Matbaa-i Ebüzziyâ, dönemin otomatik makinelerle çalışan ilk Türk matbaası özelliğini taşımaktadır. Matbaa-i Ebüzziyâ’da Türkçe’nin yanında ayrıca Fransızca başta olmak üzere batı dillerinde de türlü kitap, gazete, evrak, fatura, zarf, etiket, form, kartvizit, kartpostallar ve çeşitli evrak basımı yapılmıştır. Osmanlı Devletinde batı tekniğiyle güzel ve temiz baskı yapma işini kendi matbaasında geliştiren Ebüzziyâ Tevfik Bey yayınladığı eserlerle, Almanya'da 1889'dan beri düzenlenen milletlerarası sanat baskıları (edition de lux) yarışmalarına katılmış ve bu yarışmalarda her yıl birkaç eseri dereceye girmiştir. Tevfik Beyin yarışmalara katıldığı eserleri “ lnternationale Graphische MusterAustausch” adlı yıllığa alınmıştır. Ebüzziyâ Tevfik Beyin yayıncılık alanındaki başarısından dolayı kendisine Fransa Devleti tarafından da kültür hizmeti liyakat madalyası verilmiştir. Ebüzziyâ Tevfik Bey, Osmanlı basın tarihinde de kûfi yazıyı kullanarak yaptığı çalışmalarla, son üç asır kadar bir süre Osmanlı tarihinde kullanım pratiği durmuş olan kûfi yazıyı yeniden canlandırmış ve bu yazının basın alanından mimariye, halı dokumadan çeşitli tüketim ürünlerine varan geniş bir yelpazede uygulamasını yaparak kûfi yazının kullanımının yeniden canlanmasına öncülük etmiştir. Avrupadan getirdiği klişeleri, yapmakta hünerli olduğu tezhip sanatındaki girift süslemeler ve kûfi yazıyı bir arada kullanarak kendine has bir üslub ile yorumlayan Ebüzziyâ Tevfik Bey, daha önce başka bir yerde görülmeyen kûfi yazılı kapak tasarımlarını bastırdığı eserlerle sergilemiştir. Bu çalışmada Ebüzziyâ Tevfik Beyin biyografisine ve Matbaa-i Ebüzziyâ’ da ürettiği kûfi yazı başlıklı kitap, mecmua, yıllık ve kart tasarımı gibi eserlerin kûfi yazı tasarımlarına yer verilmiştir.