İSLAMİYET ÖNCESİ DÖNEMDE İLK TÜRK HEKİMLERİ

Abstract

Türklerde tıp konusu daha önce de çalışılmış bir konu olmakla beraber İslam öncesi dönemden çok daha geç dönem verileriyle, yapılan ilaçlar, tedaviler ve tıp ile ilgili kelimelerden öteye gitmez. İslam öncesi tıbbı büyücü doktorların yaptığı şamanik ayinler ve törensel tedaviler dışında ciddi bilimsel bir bilim dalı olarak ele alınmaz. Çünkü elde yazılı bir belge bulmak çok zordur. Eldeki birkaç Çin kaynağında bahsedilen olaylar ise yeterince zengin değildir. Var olanları tespit etmek ise Çin yıllıkları dışında başka çeşitli Çin kaynaklarını araştırma, bulunan ufak bilgilerden yola çıkarak daha fazlasını başka kaynaklarda aramayı gerektirmektedir. Araştırmalarım sırasında bir Hun rahibin Çin’deki erken Buddhist döneminde çok önemli bir tıp sutrası çevirisi yaptığına tesadüfen rastladım. Bu Hun rahip aslında Kuzey Liang Hun devletinin yönetici ailesinden olup Buddhizmi kabul etmiş, bu uğurda çeşitli manastırlarda eğitim görmüş olan Chü-ch’ü Chin-sheng’dır ve “Meditasyon Hastalıklarının Tedavisinde Ezoterik Temeller Sutrası”nı kendi tıbbi bilgi ve tecrübeleriyle yorumlayarak tercüme etmiştir. Bu çeviri yüzyıllarca Orta ve uzak Asya’da kullanılan ve başvurulan bir tıp kitabı olmuştur. Diğer iki Türk hekimi ise Göktürk dönemine aittir. Biri arkeolojik verilerle tespit edilen Kuray Kurganı sahibi, hem komutan hem hekim olan Sangun Otacı Akgün, diğeri ise Tibet kaynaklarının kaydettiği, Göktürk Kağanlığın başhekimi olan hem tıp doktoru hem de veteriner olan Sengdö Otchen’dir. Sengdö 728 yılında Tibet devleti tarafından düzenlenen ve çevre ülkeleri kapsayan bir tıp sempozyumuna davet edilmiş ve Tibet tıbbına öncülük eden hekimlerden biri olmuştur.