I. DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA VE SONRASINDA EL KONULAN MEKTEPLER ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girişiyle beraber, imparatorluk coğrafyasında seferberlik ilan edilmişti. Bu seferberlik, eli silah tutan bireylerin, belli kıstaslar dahilinde cepheye sevk edilmesinin yanı sıra, insanın dışında kalan unsurların da savaş şartlarında kullanımını gerektirmekteydi. Osmanlı Devleti kanunen, I. Dünya Savaşı için seferberlik ilan ettiği dönemden itibaren kamuya ait taşınmazların ordu hizmetinde kullanımına dair girişimlerde bulundu. Bu girişimle beraber, ülke içerisinde yer alan bazı araziler ve işlevsel yapılar, Harbiye Nezareti’nin emrine verildi. Kanunen yapılan bu düzenleme kapsamında mektepler ve mekteplere bağlı arazi ile binalar, kapsam dışında bırakılmıştı. Savaşın ilerleyen yıllarında Dahiliye Nezareti’nin bünyesinde teşkil edilen bir komisyon, zor şartlarda kullanılması kaydıyla mekteplerin ve ona bağlı yapıların da tespit edilmesini istemekteydi. Osmanlı Devleti, kanunen bir düzenleme yapmamasına rağmen, savaş şartlarında içerisinde bulunduğu zor durumun da etkisiyle, mektep binalarını işgal etmeye başlamış ve bu yapılardan askeri olarak istifade etmeye çalışmıştı. Gerek Anadolu’da gerekse de başkent İstanbul’da bulunan birçok eğitim kurumu, Harbiye Nezareti tarafından depo, karargâh ve asker ikamesi için kullanıldı. Harbiye Nezareti tarafından zapt edilen birçok yapı, uzun yıllar terk edilmedi ve bu durum, Osmanlı Devleti’nde eğitim-öğretimin sağlıklı yapılabilmesine de sekte vurdu. Birçok mektep, yeni bina bulup eğitim faaliyeti yürütmek istedi ama bu süreç de sağlıklı yürütülemedi. Diğer yandan işgal kuvvetleri de Anadolu’nun ve İstanbul’un işgaliyle beraber mektep binalarını zapt etmeye başladı. Mektep binaları, onlar tarafından da askeri amaçlarla kullanıldı ve Osmanlı Devleti, bu konuda göstermeye çalıştığı gayretlere rağmen binaların tahliyesini uzun süre sağlayamadı. Bu çalışma, I. Dünya Savaşı’nda işgal edilen mektepler ve işgalden kaynaklanan sorunları değerlendirmektedir.