Türkiye’de Enerji Tüketimi, İktisadi Büyüme ve Cari Açık Arasındaki İlişki

Abstract

birbirleri ile ilişkisi ve etkileme düzeyleri incelenmiştir. 1980-2017 yıllarını kapsayan yıllık veriler kullanılarak yapılan analizde iki zaman serisi modeli uygulanmıştır. Zaman serisi modellerinde Türkiye’nin net enerji ithalatçısı olması nedeniyle enerji kullanımında petrolün ve dolayısıyla cari açığın etkisinin yanı sıra GSYH ve enerji tüketimi arasındaki ilişki düzeyi incelenmiştir. Değişkenler arasında uzun dönemli ilişkiler için ilk zaman serisi değişkenlerinden olan GSYH, enerji tüketimini en çok etkileyen değişkendir. GSYH’de %1 düzeyinde bir artış petrol tüketimini %0.691, cari açıkta %1’lik bir artış ise petrol tüketimini %0.066 oranında arttırmaktadır. İkinci zaman serisi modelinde de GSYH’de görülen %1 düzeyinde bir artış toplam enerji tüketimini %0.77, cari açıkta %1 düzeyinde bir artış ise toplam enerji tüketimini %0,012 düzeyinde arttırmaktadır. Modeller sonucunda kısa dönemli ilişkiler de bulunmaktadır. İlk zaman serisi modelinde hata terimi adaptasyon katsayısı -0.268 çıkmaktadır. Bu uzun dönemde her yıl yaklaşık %26,8 oranında dengeden sapmaları azaltarak dengeye yönelimi sağlamaktadır. İkinci zaman serisi modeli için hata terimi adaptasyon katsayısı -0,413 çıkmaktadır ve uzun dönemde dengeden sapmaları her yıl yaklaşık %41,3 oranında azaltmaktadır. Yine, ilk modelde, GSYH’de görülen %1 düzeyinde bir değişme toplam enerji tüketiminde (petrol) %0,75 artışa yol açmaktadır. İkinci modelde ise bu artış %0,72 düzeyindedir. Her iki modelde de değişkenler arasında nedensellik ilişkisinin olduğu tespit edilmiştir. İlk zaman seri analizinde sadece milli gelir enerji tüketiminin nedeni değildir sonucuna ulaşılmıştır. Diğer değişkenler arasındaki nedensellik ilişkilerinde enerji tüketiminin milli gelirin nedeni olmasının yanı sıra cari açığında nedeni olduğu görülmektedir. Cari açık hem milli gelirin hem de enerji tüketiminin nedeni olduğu tespit edilmiştir. Milli gelir de cari açığın nedeni olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İkinci zaman serisinde ise nedensellik ilişkileri daha kısıtlı düzeydedir. Cari açığın milli gelirin nedeni olmamasının yanı sıra enerji tüketimi de cari açığın nedeni değildir.