Analysis of the Banū Qurayẓa Hadith within the Framework of Literal and Teleological Interpretation Methods

Abstract

Benî Kurayza hadisi, İslam hukuku ve usûl literatüründe genellikle lafızcı anlayışın meşrûluğuna bir delil olarak gösterilir. Rivâyete göre, Hz. Peygamber, Benî Kurayza Kuşatması öncesinde ashabına, ikindi namazını Benî Kurayza topraklarında kılma emri vermiş; sahabenin bir kısmı yolda ve vaktinde namaz kılarken bir kısmı vakit geçmesine rağmen Benî Kurayza’ya ulaşınca namazı kaza etmiştir. Aynı günün sonunda olay kendisine anlatıldığında, Hz. Peygamber bu iki farklı ictihadı da kınamamıştır. Bu çalışmanın amacı, ikindi namazını Benî Kurayza’da, vakti geçtikten sonra kaza eden sahabe topluluğunun, bu ictihadında bazı gâyeler gözetmiş olabileceğini ve onları lafızcılıkla ithâm etmenin doğru olmadığını ortaya koymaktır. Çalışma, zikredilen hadisin lafızcılığın tasdik delili olmaktan çıkarılması ve nasların doğru anlaşılmasına katkıda bulunması bakımından önem taşımakta, her çağda güncelliğini koruyan bir problem hakkında önemli bir tezi, delilleriyle birlikte dile getirmektedir. Çalışma amacını gerçekleştirmek için, hadisin ve hâdisenin zikredildiği ilk dönem kaynaklarının tamamı incelenmiş; lafızcı ve gâyeci metotlar çerçevesinde, Benî Kurayza hadisinin delâletleri ve sonraki dönemlerde hadis üzerine yapılan yorumlar analiz edilmiştir. Çalışmada, Hz. Peygamber’in bu takririnin, lafızcılığı onaylama şeklinde anlaşılmasının, usûlen mümkün olmadığı ispatlanmıştır.