Co ma wspólnego stonka z biedronką, czyli próba ustalenia pochodzenia wyrazu stonka

Abstract

Celem niniejszych rozważań jest próba znalezienia etymologii wyrazu stonka i przedstawienie historii tego wyrazu. Jego pochodzenia próżno szukać w polskich słownikach etymo logicznych. Jak wiadomo, stonka ziemniaczana, Leptinotarsa decemlineata Say, pospolity szkodnik upraw ziemniaczanych, zjada liście, łodygi, a nawet kwiaty ziemniaków. Mimo że owad jest ogólnie znany, a jego wręcz masowe występowanie było nie lada problemem w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, co wykorzystywano propagandowo, to jednak etymologia wyrazu stonka stanowi zagadkę. Nie podaje pochodzenia tego leksemu także WSJP PAN (s. v.)2. Można się tam jedynie dowiedzieć, że wyraz został zanotowany po raz pierwszy w roku 1789, jak podaje Linde. Szkoda tylko, że WSJP PAN nie wyjaśnia, w jakim znaczeniu wyraz ten został poświadczony. Gdy zajrzymy do L (s. v.), z niemałym zdumieniem możemy skonstatować, że stonka ma znaczenie ‘biedronka, Coccinella’3, por. „owad mały okrągławy, maiący pokrywki czerwoniawe z czarnemi kropkami. Że pospolicie iest barwy czerwoney, dlatego nazwano go kokcynellą, imieniem robaka karmazynowego”4. Linde cytuje w swoim haśle Zoologię dla szkół narodowych, wydaną w roku 1789 (s. 165)5. Mało tego, już kilka lat wcześniej, bo w roku 1780,