O terminologii językoznawczej w słownikach spolszczających

Abstract

Materiał źródłowy niniejszego artykułu stanowią trzy słowniki spolszczające: Xawerego F.A.E. Łukaszewskiego (1847), E.S. Kortowicza1 (1891) i Władysława Niedźwiedzkiego (1917), natomiast przedmiotem badań są obecne w nich wyrazy i wyrażenia pochodzenia obcego używane w nauczaniu szkolnym oraz ich rodzime odpowiedniki. Problematyka dotycząca polskich prac leksykograficznych z zapożyczeniami po stronie haseł jest bardzo szeroka, zwłaszcza w ujęciu porównawczym. Dlatego swoje badania ograniczam wyłącznie do słowników o zadaniach purystycznych i do słownictwa specjalistycznego, językoznawczego sensu stricto. Zanim zajmę się podziałem na grupy semantyczne w obrębie terminologii lingwistycznej, przedstawię pewne definicje istotne dla tematu publikacji. Następnie dokonam analizy słowników spolszczających, wyjaśniając stosunek ich autorów do zapożyczeń, podam źródła dla wyrazów zamiennych oraz (w oddzielnym rozdziale) zasób haseł, czyli makrostrukturę. W toku własnych badań chciałabym przede wszystkim wskazać i opisać wyrazy obce i ich polskie odpowiedniki należące do terminologii językoznawczej. Zastanowię się też nad skutecznością działań purystycznych, omawiając występowanie wyrazów obcych i ich rodzimych ekwiwalentów we współczesnej leksyce języka polskiego. Zaprezentowane wyniki badań umożliwią zapoznanie się z terminami lingwistycznymi ujętymi w dziełach liczących ponad sto lat. Zagadnienia związane ze słownikami spolszczającymi zostaną w tym artykule zaledwie zarysowane, a problematyka puryzmu językowego w Polsce i prac leksykograficznych o celach purystycznych wymaga dalszych badań.