Między dziełem a źródłem. Redagowanie „urtekstu” w aspekcie teoretycznym i praktycznym

Abstract

Punktem wyjścia dla niniejszej pracy jest zbadanie, jakie relacje zachodzą między zachowanymi zapisami dzieła muzycznego, czyli tzw. źródłami, a dziełem jako takim. Poruszone zostały zagadnienia błędów i niedokładności występujących w olbrzymiej większości źródeł: każdy realny zapis utworu (źródło) musi być uważany za swoistą redakcję zapisu intencjonalnego; niemożności wyraźnego zdefiniowania pojęcia „błędu oczywistego”; zakresu autentyczności poszczególnych źródeł, czyli oceny, które ich elementy są rzeczywiście wyrazem intencji twórcy; miejsca i roli poszczególnych źródeł autentycznych w procesie kształtowania i doskonalenia dzieła przez kompozytora. Charakteryzując następnie wykonawców jako naturalnych i pożądanych adresatów urtekstu, autor zwraca uwagę, że nie mają możliwości dokonania samodzielnej oceny źródłowej prezentowanego tekstu. Zadaniem wykonawcy jest przetworzenie zapisu w żywą muzykę, dostarczony przez redaktora tekst stanowi dlań zaledwie punkt wyjścia. Przy ocenie ewentualnych wariantów wykonawca powinien kierować się swoim smakiem artystycznym, zadaniem redaktora jest uporządkowanie tych wariantów zgodne z intencją autora w takim stopniu, w jakim można to określić na podstawie źródeł.W tekście wyprowadzono podstawowe tezy w odniesieniu do redakcji urtekstu: odtworzeniu poszczególnych źródeł najlepiej służą ich odpowiednio skomentowane faksymilia – publikacje te nie mogą jednak stanowić podstawy dla praktyki wykonawczej; celem urtekstu, jako wydania źródłowego przeznaczonego dla wykonawców, musi być odtworzenie intencji kompozytora w odniesieniu do zapisu jego dzieła, określone obrazowo jako stworzenie czystopisu idealnego kompozycji; odtworzeniu tej intencji służy specjalna metoda krytyki tekstu, uwzględniająca wszystkie źródła autentyczne w takim zakresie, w jakim stanowią dokumentację procesu twórczego kompozytora; uszanowanie ciągłości tego procesu wymaga przedkładania integralności dzieła nad integralność źródła w urtekście; sztywne trzymanie się zasady odtwarzania w tekście głównym wersji jednego tylko źródła prowadziłoby w wielu przypadkach do wypaczeń (czasem poważnych) intencji twórcy.