ICONOGRAPHY OF THE CERAMIC SCULPTURE OF THE SELJUK SULTAN TOGHRIL

Abstract

İslâm’dan sonra özellikle de insan heykelleri konusunda -yasak değilse de- ihtiyatlı davranılan heykeltıraşlık sanatı, Selçuklular döneminde fark edilmiş ve farklı temalarla insan heykelleri yapılmıştır. Bu heykeller arasında muhtemelen Kâşân şehrinde yapılan, diz üstü oturan ve kafasında şapka bulunan, üzerinde Sultan Tuğrul’un adı ve H. 538 [1143-44] tarihi yer alan bir heykel bulunmaktadır. Söz konusu tarihte, [Selçuklu tarihindeki] üç Sultan Tuğrul arasında hiçbiri hüküm sürmüyordu. Öte yandan bu heykel bazı uzmanlar tarafından satranç figürü olarak tanımlanmıştır. Bu makalenin amacı, bahsi geçen heykelin işlevini ve yapım sebebini açıklamak ve ardından dünyaya farklı bir şekilde tanıtılan bir İran eserinin yanlış anlaşılmasına açıklık getirmektir. Bu makalenin ana sorusu, heykel kavramının ne olduğudur ve makalenin sorusuna ikonografi yöntemi kullanılarak, yazılı metinlere dikkat edilerek ve görsellerin ikincil anlamı bulunarak cevap verilmeye çalışılmıştır. Makalenin sonucu, heykelin satrançla hiçbir alakası olmadığını, büyük ihtimalle sultanın mezâlimdeki ya da semâ törenindeki mevcudiyetine işaret etmektedir.