Armenian kalāntars of the towns of Transcaucasiain the 17th-18th centuries

Abstract

Kalāntars were the high officials of Şafavid, Afshārid and Qājār administration of towns, who managed the affairs referring to handicraft production and trade there. During the predominance of the Iranian states of the period the towns of Transcaucasia had kalāntars, and more often Armenian kalāntars were at the head of the towns, where Armenians formed the majority of the urban population. Armenian kalāntars were usually the representatives of local elite families of eminent melik‘s and merchants. The research on the topic has helped reveal the names of a few Armenian kalāntars in Agulis, Zagam, Loři, Erevan, Barda and Tiflis, also trace some peculiarities in the functions of this official in the region. The kalāntars of the mentioned towns usually managed the affairs of not only the town, but also those of the surrounding villages, since handicrafts and trade were among the main occupations of the inhabitants of many Armenian villages. The next peculiarity of office in the regions is the frequent cases of transmission of the post from father to son. ԺԷ-ԺԸ դարերում Իրանի Սեֆյան, Աֆշարական ու Ղաջարական պետությունների տիրապետության տակ գտնվող Այսրկովկասի հայկական գյուղաքաղաքներից ու քաղաքներից շատերի (Երևան, Ագուլիս, Զագամ, Լոռի, Ջուղա) ղեկավարի՝ քալանթարի պաշտոնը զբաղեցրել են հայ նշանավոր մելիքներ կամ վաճառականներ, որոնց մի մասի անունները պահպանվել են պատմական սկզբնաղբյուրներում։ Հետազոտության արդյունքում պարզ դարձավ, որ Երևանի քալանթարի պաշտոնը զբաղեցրել են Գեղարքունիքի Մելիք-Շահնազարյանների տան չորս ներկայացուցիչներ, որոնք իրենց դիրքում հաստատվել են Իրանի տիրակալներ շահ Աբբաս Ա-ին և Նադիր շահին Օսմանյան պետության դեմ պատերազմներում մատուցած ծառայությունների դիմաց։ Հոդվածում ներկայացվում են նաև քալանթարի պաշտոնի գործառույթները, որոնք Այսրկովկասի հայկական շրջաններում ունեին որոշ առանձնահատկություններ։ Այդ առանձնահատկություններն են քաղաքի մելիքի դիրքի համարժեքությունն այդ պաշտոնին, նաև արհեստագործական արտադրության ու առևտրի հետ սերտ կապի մեջ գտնվող հարևան գյուղերի բնակչության ու նրանց վերնախավի որոշակի կախվածությունը քաղաքի քալանթարից և նրա ենթակայության տակ գտնվելը։