OSMANLI BASININDA SORUŞTURULMUŞ İKİ KADIN HİKÂYESİ: “OSMANLI KADINLARI” VE “KADIN ZİHNİYETİ”

Abstract

Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyıl, toplumun her kesimine kendini ifade etme ortamı sunmuştur. Bu yüzyılda görülen Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi’nde insan ve toplum hayatının medeniyet formunda iyileştirmesine hız verilmiştir. Modernleşme adımlarıyla birlikte yalnızca siyasi aktörlerin ön plana çıktığı bir toplum algısı yerine sıradan insanın ve günlük olayların da konu olabileceği bir saha oluşmuştur. Bu sahanın gelişmesindeki başat aktör şüphesiz basın olmuştur. Batılılaşma/modernleşme uygulamalarının anonsörü olan basın; toplumun bütün unsurlarının bilgi yayıcısı olarak görev yapmıştır. Zamanla yazılı ve görsel basın üzerindeki sınırlamalar, Matbuat Nizamnameleri ile belirli standarta bağlanmış ve kimi zaman da anayasal güvence altına alınmıştır. Siyasal iktidara, devlet kurumlarına, tanınmış kişiliklere hakaret etmemek, dini ve örfi kuralları eleştirmemek, hassas ve mahrem konulara dokunmamak, toplumun edep ve ahlakına aykırı yayın yapmama gibi şartları içeren Matbuat Nizamnameleri aynı zamanda herhangi bir yayının sansürlenmesinde referans noktasını oluşturmuştur. Sansürlenen yayınların bir kısmı siyasi konularla ilintiliyken büyük bir kısmı da toplumun ahlaki ve dini değerlerini eleştirdiği gerekçesiyle kısıtlanan yazılardır. Kısıtlanan yazıların içeriğine bakıldığında mahrem görülen kadını ve kadınlık hayatını ilgilendiren pek çok yazıya rastlamak mümkündür. Bu bağlamda çalışma iki farklı zamanda, farklı gazetelerde yayınlanmış ve içerdiği düşünce ve önerileri sebebiyle sansürlenmiş iki kadın hikâyesini içermektedir. Nitel araştırma yöntemi ve dokuman analizi tekniğiyle hazırlanan bu araştırmanın konusu; 1908 yılında Millet gazetesinde yayınlanmış Tevfik Nadir imzalı “Osmanlı Kadınları” ve 1919 yılında Türkçe İstanbul gazetesinde yayınlanmış “Kadın Zihniyeti” isimli hikâyelerin içeriğini kapsamaktadır. Araştırmanın amacı; Osmanlı Devleti’nin basın hayatında yer alan bu iki kadın hikâyesinin soruşturulma gerekçelerini ortaya koymaktır. Çalışmada; çıkarılan Matbuat Nizamnameleri gereğince adli takibe alınmış ve sansürlenmiş bu iki kadın hikâyesinin ayrıntılarını analiz edilerek, hikâyelerin iktidarı ve dini çevreleri rahatsız eden noktaları açıklanmaya çalışılmıştır.