SERİ FİİL-BİRLEŞİK FİİL İLİŞKİSİ VE TÜRKÇEDEKİ GÖRÜNÜMÜ

Abstract

İlk olarak Afrika dillerinde tespit edilen seri fiil yapıları (SFY), birleşik fiillerle benzer şekilde iki fiilin herhangi bir bağlaç veya bağlantı unsuru olmadan art arda gelmesiyle oluşmaktadır. Başlangıçta bir tür birleşik (compound) olarak kabul edilen bu yapıların tipik özellikleri tespit edildikçe birleşik fiilden bazı önemli farklılıklar gösterdiği ortaya konulmuş, bu yapılardaki birden fazla fiilin birleştirme yoluyla değil serileştirme yoluyla bir araya getirildiği tespit edilmiştir. Bu çalışmada, Türkçedeki SFY-birleşik fiil ilişkisi üzerinde durulacaktır. Çalışmanın amacı SFY ve birleşik fiilin birbirinden farklı iki kavram olduğunu ortaya koymak değildir; Türkçedeki bazı birleşik fiillerin seri fiillerin gramerleşmesi veya sözlükselleşmesi sonucu oluşan yapılar olduğunu vurgulamaktır. Türkçedeki birleşik fiil sınıflandırılmalarında farklı adlarla (ikili fiil, modal yardımcı fiil, tasvir fiil, yarı tasvirî fiil, kip ekleriyle kurulan birleşik fiil) nitelendirilen bazı birleşik fiillerin SFY olabileceği düşünülmektedir. Özellikle ikinci fiilin gramerleşerek yardımcı fiil özelliği kazandığı tasvir fiillerle asimetrik SFY’nin oluşum bakımından benzerlik göstermesi, tasvir fiil üzerine yapılan tartışmalara farklı bir boyut kazandırabilecek düzeydedir. Türkçe konuşma dilinde kullanılan kaç git, kap gel, gel al, al git vb. SFY örneklerini birleşik fiil kapsamında değerlendirmek oldukça zordur. Ayrıca SFY olarak kabul edilen bazı fiil oluşumlarının sözlükselleşerek birleşik isim (kapkaç, kaçgöç, çekyat, gelgit, vb.) oluşturması, birleşik fiil ile SFY’nin birbirine ne düzeyde yakınlaştığını gösteren önemli ipuçlarıdır.