Sünnî-Şiî İkilemine Farklı Bir Bakış: Yeniden İnşa Edilen Hadis Bağlamları

Abstract

Şii cemaatlerin hicri ilk uc asir boyunca Islâm toplumunun ana bunyesini teskil eden ehl-i hadisten ayrisma ve mezheplesme surecinde yasananlar sadece bir dini yapinin kimlik bulma sureciyle degil ayni zamanda Sunni hadis tarihi ile de pek cok acidan ilgilidir. Bu calisma bir acidan Sunni-Şii rivayet geciskenliklerine dair birtakim yargilarda bulunsa da temelde rivayet gecisleri esnasinda vuku bulan baglam degisimlerini tespit etmeyi hedeflemektedir. Bu tespit, uydurma faaliyetleri ve mesru bir zemini bulunmayan tevil cabalari kadar olmasa da yeniden insa edilen hadis baglamlarinin mezhebi kabulleri desteklemedeki rolu hakkinda fikir verecektir. Baglam degisimleri birden fazla surette gerceklesmektedir. Oncelikle bir kaynaktaki rivayet, farkli bir kaynakta bambaska bir arka plan bilgisiyle sunulabilmekte, uzun bir rivayetin bir kismi ayristirilarak bir veya ayni anlatinin icerisine yerlestirilen birden fazla rivayetle yan yana anilabilmekte veya ayni baglamla aktarilsa da kendisine yuklenen yeni anlam dolayisiyla asli kastindan uzaklasabilmektedir. Ozellikle fezâil ve mesâlib turu rivayetler ile polemik turu anlatilar bu takibi yapmak acisindan hayli islevseldir. Mezkur geciskenligi temin eden ve buyuk oranda Şii egilimlere sahip olmakla itham edilen râvilerin belirlenmesi ise Şii cemaatlerin ehl-i hadisten bagimsiz olarak ilim yapma becerisini kazanma donemlerine isik tutabilir.