A NEW KOROGLU EPIC VARIANT THAT IS COLLECTED IN TABRIZ MINSTRELSY: THE ÂŞIK HASAN GAFFARÎ VARIANT OF KOROGLU BAGHDAD EXPEDITION

Abstract

İran Türklerinin kültür merkezlerinden biri olan Tebriz, tamamına yakınını Türklerin oluşturduğu bir şehirdir. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de İran Türklerinin hem kültür hem de ticaret merkezi konumunda olan bu şehir, diğer şehirlerden hâlâ göç almaya devam etmektedir. Makalede neşredilen metnin anlatıcısı olan Âşık Hasan Gaffarî de Tebriz’e Karadağ bölgesinden göç etmiştir. Âşıklık eğitimini Karadağ’da tamamlayan bu âşık, ölene kadar Tebriz’de yaşamış, sanatını icra ettiği bu şehirde birçok çırağa ustalık yapmış ve birçok âşığın yetişmesinde rol oynamıştır. Âşık Hasan Gaffarî’nin bir diğer özelliği ise Karadağ-Tebriz Âşık Muhiti’nin önemli hikâye/destan anlatıcılarından biri olmasıdır. Birçok farklı destanı anlatabilen bu âşıktan derlenen bu metinlerden birkaçı yayımlanmıştır. Âşık Hasan Gaffarî’nin anlatıp kaydettirdiği destanlardan biri de Köroğlu Destanı’nın Bağdat Seferi’dir. Tebriz’deki bir stüdyoda video formatıyla kayda alınan bu metin, Azerbaycan ve Anadolu âşıklık geleneklerinde “Köroğlu’nun Tokat Kolu/Seferi”, “Köroğlu’nun Turna Teli Kolu/Seferi/Getirmesi” gibi farklı adlarla da anılmaktadır. Destanda Çamlıbel’de yaşayan Köroğlu’nun, eşi Nigâr’ın talebi doğrultusunda turna getirmeleri için üç Delisini Bağdat’a göndermesi; bu Delilerin Bağdat’ta Aslan Paşa tarafından yakalanıp öldürüleceğini öğrenen Köroğlu’nun diğer Delileriyle birlikte Bağdat’a gidip Aslan Paşa’yı yenerek Delilerini kurtarması ve Çamlıbel’e tekrar dönmesi anlatılmaktadır. “Köroğlu’nun Bağdat Seferi’nin Âşık Hasan Gaffarî Varyantı” şeklinde adlandırılan bu destan kolunun bu şekilde adlandırılmasında çeşitli sebepler vardır. Gelişen ve değişen dünyadaki göç hareketlerinin hızlandığı ve bilgiye ulaşımının her geçen gün daha da kolaylaştığı günümüzde bir metin isimlendirilirken geçmiş dönemlerdeki gibi sadece şehir merkezli bir adlandırma eksik kalacaktır. Bu düşünceyle bu destan kolu da anlatıcının adının esas alındığı bir şekilde adlandırılmıştır. Makalede ayrıca destanın anlatıcısı olan Âşık Hasan Gaffarî’nin hayatı, sanatı ve eserleri hakkında kısa bilgi verilmiştir. Sonrasında ise destanın olay örgüsü ve çeşitli izahlar yapılmıştır. Son olarak destan metni verilmiştir. Bu metin yazıya geçirilirken belli başlı usuller kullanılmıştır. Bu usulde söz konusu metin, anlatıcının dil hususiyetlerine ve üslubuna bağlı kalınarak kaleme alınmış ve metinde anlaşılması güç olacağı düşünülen bazı kelime ve kelime gruplarının yanına Türkiye Türkçesinde anlamları verilerek metnin daha da anlaşılır olması amaçlanmıştır.