Klasik Kelam İlminde İmanın Sosyal Boyutu

Abstract

İslam düşüncesinde iman konularına dair tartışmalar erken dönemlerde başlamış olmakla birlikte, genellikle meselenin teorik yönü ön plana çıkmıştır. Ancak diğer konularda olduğu gibi iman konusuna dair meseleler de sosyal gerçekliklerden bağımsız bir şekilde gelişmemiştir. Bu bağlamda iman tanımlarında ameli konumlandırmalarına göre iki farklı görüş ortaya çıkmıştır. Ameli imanın asli bir unsuru olarak kabul eden gelenekçi anlayış, dar kapsamlı bir tanım öne sürerek toplumun genelini bu tanımın dışında tutmuştur. Buna karşın ameli imanın bir sonucu olarak değerlendiren yenilikçi anlayış ise daha kapsamlı ve kuşatıcı bir tanım öne sürerek, toplumun olabildiğince bütün fertlerini tanıma dahil etmeye çalışmıştır. Meselenin bu sosyal yönü, imanla ilgili diğer konuları da etkileyerek fırkaların birbirinden ayrışması sonucunu doğurmuştur. Bu makalede iman ve İslam kelimelerinin semantik tahlillerinden başlayarak klasik kelam düşüncesinde ortaya çıkan teorik tartışmaların geri planındaki sosyal gerçeklikler irdelenecektir. Bunun neticesinde iman ve mümin kavramlarının sosyal anlamda birleştirici ve ayrıştırıcı yönlerine vurgu yapılacaktır. Ayrıca bu farklı bakış açılarının dini yaşamdaki tezahürlerine de değinilecektir.