Yasın Protestoya Dönüşümünü İncelemek: Cumartesi Anneleri Hareketi Örneği

Abstract

Yas, kaybin yakinlarini kayiptan saglikli bir sekilde ayiran bireysel ve toplumsal bir surec olarak ortaya cikar. Olagan kosullarda yas, kisinin sevdikleriyle vedalasmasinin makul bir yoludur. Ancak, kaybin travmatik bir olay sonucunda gerceklesmesi yasin olagan sekilde tutulamamasina neden olur. Kaybin travmasinin yarattigi aci ve bu acinin tetikledigi ofke ise, bir toplumsal mucadelenin dogmasina yol acabilir. Cumartesi Anneleri Hareketi ornegi, olagan olmayan yollarla tutulan bir yasi orneklemektedir. Bu baglamda, gayri mesrulastirilan ve hukuki korumanin disina cikarilan hayatlar olarak kayiplar, kayip ailelerinde tutulamayan yasin bir toplumsal mucadelenin itici gucu haline gelmesine neden olmustur. Yas boyunca kurulan hayatlar olarak kayip yakinlari, 1990’li yillarda baslayip gunumuze kadar suren bir sivil itaatsizlik hareketi ile yaslarini toplumsallastirmislardir. Bunu yaparken, yasadiklari bireysel acilarin aslinda butun bir toplumun meselesi oldugunu ortaya koymaktadirlar. Cumartesi Anneleri Hareketi, bir yastan yola cikarak kayip yakinlari hareketi olarak baslayip surec icerisinde bir insan haklari hareketine evrilen; Turkiye’nin en uzun erimli sivil itaatsizlik hareketidir. 27 Mayis 1995’te baslayip gunumuze kadar suren oturma eylemleri, kayip yakinlarinin insan haklari aktivistlerine donustugu bir toplumsal mucadeleyi nitelemektedir. Bu sure boyunca, kayiplara yitirdikleri itibar yeniden kazandirilmaya calisilmistir. Bu surec, kayip yakinlarinin ve butun bir toplumun da donusum gecirmesine yol acmistir. Calisma buradan yola cikarak, bu toplumsal mucadelenin temel dinamiklerini, surecin bireysel ve toplumsal ciktilarini ve bir yasin protesto hareketine donusumunun temel asamalarini tartismaktadir.