Kaideden İstisnaya: Gelişmecilik ve Kültürelciliğin Ötesinde Tarihsel Sosyolojinin İmkânları

Abstract

“Ilerleme” dusuncesinin yirminci yuzyil ortalarindaki izdusumlerinden olan “siyasal gelisme” paradigmasi, Ikinci Dunya Savasi akabinde, karsilastirmali siyaset biliminde isgal ettigi merkezi yeri, once islevselci bir perspektifin hâkim oldugu nicel arastirmalara, ardindan da antropolojiden beslenen kulturelci yaklasimlara birakmistir. Bu makale, tipki toplumsal gibi siyasal degisimin de tekbicimli ve ereksel oldugunu savlayan evrenselci “siyasal gelisme” kuramlarindan, gelenege asiri vurgu yaparak siyasal degisim sureclerini tikellestirmeye yonelen “kulturelci” yaklasimlara dogru seyreden sureci mercek altina almaktadir. Ayrica, bu iki yaklasima alternatif olarak tarihsel sosyolojinin imkânlarini tartismaya acmayi hedeflemektedir. Bu eksende; ilk olarak, klasik sosyolojiden ilham alan ve degisimin icsel bir surec oldugunu iddia ederek toplumlari tektiplestiren siyasal gelismeci perspektif farkli tezahurleriyle incelenecektir. Ardindan, sosyal bilimlerde antropolojinin giderek on plana cikmasiyla onem kazanan kultur kavraminin toplumsal degisime dair cozumlemelere dâhil edilmesine kosut olarak ortaya cikan, toplumlarin ve degisim sureclerinin benzersizligine vurgu yapan kulturelci yaklasimlar degerlendirilecektir. Son olarak, bu iki kutba mesafeli duran, sosyal bilimsel bilginin interdisipliner yeni bir organizasyonunu ifade eden tarihsel sosyolojinin, toplumsal ve siyasal degisimi konu alan incelemelere saglayacagi katkilar uzerinde durulacaktir