Żydowska kultura muzyczna w dziewiętnastowiecznej Warszawie w świetle informacji tygodnika „Izraelita”

Abstract

Artykuł omawia dzieje żydowskiej kultury muzycznej, zarówno świeckiej, jak i religijnej – rozumianej jako emanacja żydowskiej tożsamości – w dziewiętnastowiecznej Warszawie. Żydowską kulturę muzyczną autor rozumie dwojako: z jednej strony stanowić ma ona forum identyfikacji społeczności żydowskiej i jest realizowana w należących do niej instytucjach, z drugiej – wychodzi poza tę społeczność, zaczyna łączyć się z kulturą powszechną. W ramach pierwszego zagadnienia zrekonstruowana zostaje działalność muzyczna warszawskich synagog, a także sal koncertowych dzielnicy żydowskiej, m.in. sali „Harmonia” wynajmowanej przez najbardziej aktywną w tym czasie na polu kultury organizację żydowską – Stowarzyszenie Subiektów Handlowych Wyznania Mojżeszowego. Podejmując drugie zagadnienie, autor skupia się przede wszystkim na relacjach muzycznych środowisk polskiego i żydowskiego – ich wzajemnym przenikaniu się i zwalczaniu. Relacjonowane i interpretowane są więc przykłady obecności muzyków żydowskich w tzw. „neutralnych kulturowo” salach koncertowych miasta, obecności nie-Żydów na koncertach identyfikowanych jako „żydowskie” oraz spektaklach żydowskich grup teatralnych, jak i antagonizmy między społecznością polską i żydowską, w tym przejawy antysemityzmu na polu kultury muzycznej. Bazę źródłową tekstu stanowią materiały zaczerpnięte z najważniejszego polskojęzycznego czasopisma żydowskiego, jakie wychodziło w II poł. XIX wieku w stolicy Królestwa Polskiego – „Izraelity”, uzupełnione ponadto informacjami z innych czasopism, tak polskich, jak i zagranicznych.