Wokół intuicjonizmu metaetycznego Mariana Przełęckiego

Abstract

Metaetyczne poglądy Mariana Przełęckiego miały trojakie źródło: po pierwsze – jego własne intuicje moralne. Po drugie – refleksję nad potocznym dyskursem etycznym. Po trzecie i być może najistotniejsze – jego własne indukcjonistyczne poglądy na poznanie naukowe. Choć bowiem odróżniał on etykę od nauki, poznanie moralne modelował według swojej wizji poznania w naukach empirycznych. Płynące z tych źródeł przekonania złożyły się na Przełęckiego metaetyczny obiektywizm, kognitywizm i intuicjonistyczny indukcjonizm1. Za główną inspirację swoich własnych przekonań moralnych uważał etykę ewangeliczną, choć zarazem dystansował się od ewangelicznej metafizyki. Swoje stanowisko nazywał „chrześcijaństwem niewierzących”. Za główny, jeśli nie jedyny motor i wyróżnik moralnego postępowania uważał altruizm, troskę o innych, gotowość przedłożenia cudzych potrzeb ponad własne i bezinteresowne działanie dla dobra bliźnich. Działania uważane przez niektórych za chwalebne, jak dążenie do własnej doskonałości moralnej, pogarda dla grzeszników czy odwet na krzywdzicielach już się w tej formule nie mieszczą. Doskonałość może, zdaniem Przełęckiego, być jedynie ubocznym skutkiem altruistycznych działań, lecz celowe do niej dążenie jest przeciwskuteczne, gdyż jako motyw działania