FORMATİON AND STRUCTURAL AND FUNCTİONAL FEATURES OF AGRO-LANDSCAPES İN THE MUGAN PLAİN

Mə­qa­lə­də Azər­bay­ca­nın mü­hüm kənd tə­sər­rü­fa­tı əra­zi­si olan Mu­ğan dü­zün­də aq­ro­land­şaft­la­rın əmə­lə gəl­mə­si­nin tə­bii və so­si­al-iq­ti­sa­di po­ten­sia­lı, ta­ri­xi-ge­ne­tik xü­su­si­yət­lə­ri fond mte­ri­al­la­rı, çöl təd­qi­qat­la­rı və Arc­GIS tex­no­lo­gi­ya­la­rı ilə təd­qiq edil­miş­dir. Əra­zi­də in­ten­siv­lə­şən in­san fəa­liy­yə­ti­nin tə­bii sis­tem­lə­rə tə­si­ri ilə bə­zi land­şaft­lar­da tor­pa­ğın şo­ran­laş­ma­sı və şo­ra­kət­ləş­mə­si, ero­zi­ya­sı, səh­ra­laş­ma­sı, ba­taq­laş­ma­sı, tor­paq­da məh­sul­dar­lı­ğın aşa­ğı düş­mə­si və mik­rof­lo­ra­nın yox ol­ma­sı pro­se­si baş ve­rir. Mu­ğan dü­zü er­kən sü­ni su­var­ma sis­te­mi­nin ya­ran­dı­ğı böl­gə­lər­dən bi­ri ol­du­ğu üçün hə­lə e.ə.III-II mi­nil­lik­lər­də bu­ra­da aq­ro­land­şaft­lar for­ma­laş­mış və on­la­rın in­san­lar tə­rə­fin­dən ida­rə olu­nan struk­tur funk­sio­nal xü­su­siy­yət­lə­ri ya­ran­ma­ğa baş­la­mış­dır. Elə bu sə­bəb­dən də mə­qa­lə Mu­ğan dü­zün­də aq­ro­land­şaft­la­rın təd­qi­qi­nə həsr olun­muş­dur. Təd­qi­qat müx­tə­lif el­mi mən­bə­lər­dən top­lan­mış mə­lu­mat­la­rın ümu­mi­ləş­di­ril­mə­si ilə ya­na­şı, peyk təs­vir­lə­ri­nin ana­li­zi­nin nə­ti­cə­lə­ri­nin əra­zi­nin fak­ti­ki və­ziy­yə­ti ilə mü­qa­yi­sə­si is­ti­qa­mə­tin­də apa­rıl­mış­dır. Təh­li­lin nə­ti­cə­sin­də ay­dın ol­muş­dur ki, əra­zi­nin 46,94%-i yə­ni 2326,25 km2-i dəniz sə­viy­yə­sindən -20 m hündürlüyə qədər olan sahələrdir. Həm­çi­nin əkin sa­hə­lə­ri­nin 44,72%-i, ya­şa­yış mən­tə­qə­lə­ri­nin isə 46,92 %-i bu yük­sək­lik­lər­də yer­lə­şir. Əkin və ya­şa­yış mən­tə­qə­lə­ri­nin ən az sıx­lıq təş­kil et­di­yi əra­zi­lə­rə isə təd­qi­qat əra­zi­si­nin 20 – 100 m yük­sək­lik­lə­rin­də tə­sa­düf edi­lir. The development of agriculture is a more active form of society's impact on nature. Ad­vances in agrarian science are making a big dif­fe­rence in agriculture. At the same time, the impact of human activities on natural systems is growing. Due to this effect, the process of soil salinization and salinization, erosion, desertification, swam­ping, reduced soil fertility and destruction of mic­roflora occur. The Mugan plain is one of the re­gions where the early artificial irrigation system was established. For this reason, the article is based on the study of agro-landscapes in the Mugan plain. In addition to summarizing the data collected from various scientific sources, the research was con­ducted to compare the results of the analysis of satellite images with the actual situation in the area. As a result of the analysis, it became clear that 46.94% of the area, ie 2326.25 km2, is located bet­ween -41- -20 m. Also, 44.72% of arable lands and 46.92% of settlements are located at these heights. Areas with the lowest density of plantations and settlements are found at an altitude of 20-100 m above the study area.