İstanbul Paleozoyik İstifi’ndeki Dayklar ile Yan Kayalarının Dayanım ve Deformasyon Özelliklerindeki Farklılıklar

Nufus artisina bagli olarak yeni yerlesim alanlarina gereksinim artmakta, bu alanlarda, altyapi hizmetleri ve diger muhendislik amacli pekcok yapinin insasi zorunlu hale gelmektedir. Farkli turdeki muhendislik yapilarinin (Ornegin altyapi hizmetleri, derin kazilar, tuneller vb.) insaasi 1900’lu yillarin ikinci yarisindan itibaren Istanbul’da yogun olarak devam etmektedir. Onumuzdeki yakin gelecek icin de pekcok buyuk muhendislik projesi planlanmaktadir. Gunumuzde insa edilen yapilar oncekilere gore daha buyuk boyutlarda ve daha derinde yapilmaktadir. Boylece, planlayici ve uygulayici muhendisler daha fazla jeolojik belirsizligin yarattigi jeo-muhendislik sorunlarla karsilasilmaktadir. Istanbul’daki buyuk muhendislik projelerinin onemli bir kismi son yillarda Istanbul Bogazi’nin her iki yakasinda ve genelde Istanbul Paleozoyik istifinde yogunlasmaktadir. Bu istif genel olarak cokel kayalardan olusmaktadir. Cokel kayalar pekcok yerde farkli bilesimlerde, belirgin olmayan yonlerde ve boyutlardaki (milimetreden birkac metre boyutlarina kadar) dayklar tarafindan kesilmektedir. Bu istifteki cokel kayalari kesen dayklar pekcok tunel projesinde, TBM sikismasi, stabilite ve su problemleri vb. beklenmeyen ve istenmeyen durumlari olusturmaktadir. Bunlarin sonucunda da projelerde zaman kayiplari ve maliyet artislari yasanmaktadir. Bu calismanin amaci, Istanbul’daki dayklarin eksenel yukler altindaki dayanim ve deformasyon ozelliklerinin belirlenmesidir. Ayrica, calisilan kayaclarin gevreklik ozellikleri de degerlendirilmistir. Bu baglamda, tek eksenli sikisma dayanimi ve dolayli cekme dayanimi deneyleri dayklar uzerinde gerceklestirilmistir. Bunlara ek olarak, dayklarin ve yan kayaclarinin temel kaya ozelliklerine gore muhendislik davranislari karsilastirilmistir. Deneylerden elde edilen sonuclara gore dayklarin ve yan kayaclarin tek eksenli sikisma dayanimlari sirasiyla 46-277 MPa ve 33-158 MPa, Young modulleri ise 16-99 GPa ve 5-57 GPa arasinda degismektedir. Ayrica magmatik kayalarin eksenel yukler altindaki gevrek kirilma turundeki yenilmeleri gerilme-sekil degistirme diyagramlarinda oldukca belirgindir. Istanbul’da basta tuneller olmak uzere yeralti kaya yapilarinda karsilasilan problemlerin tumu dikkate alindiginda; yan kayaclar ile dayklarin dayanim ve deformasyon ozelliklerindeki farkliliklarin en onemli jeolojik sorunlardan biridir. Bu calismadaki bulgular, bolgedeki yeralti kaya yapilarinin insa asamalari ve ozelikle uzun donem performanslari icin ayrintili jeomekanik arastirmalarin gerekliligini ortaya koymaktadir.