II. Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Talepleri ve Türkiye’nin Tepkisi

Turkiye, II. Dunya Savasi’na katilmadi ve aktif tarafsizlik politikasini benimsedi. Bu politikanin geregi olarak hem Mihver Devletlerle hem de Muttefik Devletlerle iliskilerini surdurdu. II. Dunya Savasi’ni Muttefik Devletlerin kazanacaginin anlasilmasi uzerine Turkiye, kurulacak yeni dunya duzeninde yalniz kalmamak ve Birlesmis Milletlere kurucu uye olarak katilabilmek icin sembolik de olsa Almanya ve Japonya’ya savas ilan etti. II. Dunya Savasi boyunca tarafsizlik politikasini surdurmek ve her iki tarafin da baskilarina ragmen savasa girmemek Turkiye acisindan oldukca zor bir surecti. Ancak Turkiye icin asil zorluk II. Dunya Savasi sonrasinda Sovyet Rusya’nin taleplerine karsi koyabilmekti. II. Dunya Savasi’ndan galip cikmis olmanin da verdigi gucle harekete gecen Sovyet Rusya, 1925 yilinda imzalanan ve her bes yilda bir yenilen Turk-Rus Dostluk Anlasmasini yenilemeyi reddettigi gibi Turkiye’den toprak ve us talebinde bulundu. Sovyet Rusya Turkiye’ye verdigi notalarla Bogazlardan us ve Kars-Ardahan’i istedi. Oysa Rusya, Montro ile Bogazlarda; Brest Litovsk, Moskova ve Kars Antlasmalari ile de Kars ve Ardahan’da Turkiye’nin egemenligini kabul ve tescil etmisti. Bu surecte Amerika ve Ingiltere’nin de destegini alan Turkiye, Sovyet Rusya’nin taleplerini reddetti; emellerinden vazgecmesi halinde Sovyet Rusya ile iyi iliskilerini surdurecegini belirtti ve egemenlik haklarini korumak icin gerekirse savasa bile hazir oldugunu ilan etti. Ancak Sovyet Rusya’nin emellerinden vazgecmemesi Turk-Rus iliskilerinin kopma noktasina gelmesine sebep oldu. Bu makalede Sovyet Rusya’nin Turkiye’den toprak ve us talepleri ve bu taleplere karsi Turkiye’nin tepkisi arsiv belgeleri, resmi yayinlar, donemin gazeteleri ve telif-tetkik eserler isiginda degerlendirilmistir.