Zazakî De Derb Û Taybetmendîyê Derbî

Dil birimlerinin dilin kullanim alani icerisinde onemi buyuktur. Dil birimleri iki duzeyden meydana gelir. Bunlardan birincisi segmental duzeydir. Segmental duzeyde (parcasal duzey) dil, parcalara ayrilarak analiz edilir. Bu duzeyde dil; vokal, konsonant, allofon, allomorf, morfem gibi parcalar uzerinde tetkik edilir. Segmental duzeyin elemanlari cogunlukla fizyolojik ozellikleri ifade ederler ama anlam olusturucu degildirler. Bu fizyolojik ozellikler de insanlarda ayni sekillerde meydana gelirler. Suprasegmental duzeyde (parcalar ustu) ise segmental duzeye gore daha cok eleman vardir. Bu duzeyde dilde var olan vurgu, ton, tini, ritim, melodi, hiz ve hece gibi ozellikler analiz edilir. Bu duzeyde sozcuklerin anlamlari ortaya cikar. Dilde var olan parcalar yan yana gelerek yeni anlamlar meydana getirir. Bu anlamlar konusmacinin dili parcalara gore ayirmasina gore de degisir. Segmental duzey optimum sartlarda, herkeste (eksik veya fazla) ayni sekilde meydana gelir. Ama suprasegmental duzey herkeste ayni sekilde meydana gelmez. Bu duzeyin elemanlari konusmaci ve konusmacinin ozeliklerine, dinleyicinin ozellikleri, ortam vb. ozelliklere gore degisirler. Her ozellik dilin rengini meydana getirir. Bu calismada suprasegmental duzeyin dil birimlerinden vurgu izah edilmistir. Vurgu, konusma dilinde cok onemlidir, cunku cumlenin manasi vurguya gore sekillenir. Bu calismada amacimiz, Zazacada vurgu ve vurgunun ozelliklerini orneklerle izah etmektir. Yazili dilde yazar, noktalama isaretleri gibi ozelliklerle meramini anlatabilir. Ama konusma dilinde konusmaci vurguyu iyi ayarlamasi gerekir ki konusmacini mesaji eksiksiz bir sekilde dinleyiciye ulassin. Bu calisma yazili dille sinirlidir. Yazili dilden kastimiz, Zazaca standart dildir. Cunku konusma dilinde vurgu bolgeler gore degisebilir. Bilindigi kadariyla “Zazaca Sozcuklerde Vurgu” uzerine mustakil bir calisma yapilmamistir. Bu calismada diger dillerde yapilmis olan calismalardan istifade edilmis ve bu bilgiler Zazacaya uyarlanmistir. Ayni sekilde ornekler icinse Zazaca yazilmis olan eserlerden faydalanilmistir. Kitaplarda bazi izahatlar icin ornek vardir ama bazi izahatlar icin ornek bulmak mumkun degildir. Bu calismada, bu konuda kullanilmak uzere bazi kavramlar onerilmistir. Cunku bu alan cok bakirdir ve onerilen kavramlarda dilbilim olcutlerine gore turetilmistir.