Bibliotek Polska w Rumunii

W latach 1866-1892 w rumuńskich Michalenach na pograniczu Mołdawii i Bukowiny działała Biblioteka Polska założona przez Juliana Ksawerego Łukaszewskiego, lekarza, działacza społecznego i emigranta po powstaniu styczniowym. W chwili otwarcia książnica liczyła ok. 200 tomów. Po 1892 r. księgozbiór został przekazany na Śląsk. Liczył wówczas ponad 4000 woluminów. Oprócz książek i broszur składało się na niego blisko 100 tytułów czasopism. Łukaszewski był organizatorem gminy Zjednoczenia Emigracji Polskiej i twórcą działającej przy niej biblioteki, a także autorem „Ustawy Biblioteki Polskiej w Rumunii i czytelń obok niej utworzonych”, która zakładała tworzenie filii biblioteki w innych skupiskach polskich. W sumie takie czytelnie w Rumunii, poza Michalenami, działały w dziesięciu ośrodkach. W artykule omówiona została geneza i losy biblioteki, statut, na podstawie którego działała, zbiory i sposoby ich gromadzenia, lokalizacje, korzystanie ze zbiorów, wreszcie kontrowersyjna dla rumuńskiej emigracji decyzja podjęta jednoosobowo przez Łukaszewskiego o przekazaniu książek Górnośląskiemu Towarzystwu Literackiemu z siedzibą w Bytomiu oraz losy księgozbioru na Śląsku.