INSTITUTIONALISATION OF THE RIGHT-CONSCIENCE CONFLICT AS A CONTEMPORARY CHALLENGE FOR THE CONTINENTAL LAW SYSTEMS

Najmocniejszą odsloną znanego ze starozytności konfliktu sumienie – prawo stanowione staly sie, powodujące ogromne rozterki moralne, wydarzenia w XX wieku, bedące efektami oburzających etycznie decyzji politycznych czy normatywnych, podejmowanych np. przez nazistow czy Sowietow. Rozliczenie tych decyzji i ich skutkow po II wojnie światowej przez spolecznośc miedzynarodową dalo impuls do budowania w duchu iusnaturalizmu miedzynarodowego – w zalozeniu efektywnego – systemu praw czlowieka. System ten, respektując wolnośc sumienia, w znanej triadzie wolności myśli sumienia i wyznania (religii), sprzyjal rowniez pozytywnemu uznaniu prawa do sprzeciwu sumienia jako prawa czlowieka. Uznanie prawa do sprzeciwu sumienia przebiegalo od pozytywno-prawnego uznania wolności sumienia, poprzez teoretycznoprawne wyodrebnienie prawa do sprzeciwu sumienia, az do uznania tego prawa w instytucji prawnej, nazywanej klauzulą sumienia, ktora ma postac przepisu dopuszczającego mozliwośc niewykonania jakiegoś dzialania ze wzgledu na tzw. motywy sumienia. Tak rozumiany proces stopniowego uznawania prawa do sprzeciwu sumienia w porządku prawnym określamy w niniejszym opracowaniu sformulowaniem „instytucjonalizacja konfliktu prawo – sumienie”. Instytucjonalizacja ta przyjmuje rozne formy i nie zawsze prowadzi do zapewnienia wystarczającej ochrony prawnej osobom chcącym skorzystac ze swojego prawa do sprzeciwu sumienia. Zawsze jednak prawne uznanie mozliwości niezastosowania obowiązującego prawa ze wzgledu na sprzeciw sumienia generuje wiele wyzwan dla spojności systemu prawnego. W niniejszej pracy, w ktorej zastosowano metode dogmatyczno-prawną, wyznaczono zadanie badawcze polegające na odpowiedzi na pytanie: Jakie wyzwania dla systemow prawnych continental law wynikają z instytucjonalizacji konfliktu prawo – sumienie? Artykul podzielony zostal na dwie cześci, podejmujące analize odpowiednio teoretycznoprawnych i praktycznoprawnych konsekwencji instytucjonalizacji konfliktu prawo – sumienie oraz wynikających z nich wspolcześnie wyzwan dla systemow prawnych continental law.