Zróżnicowanie przestrzenne, społeczne i funkcjonalne w nowych dzielnicach mieszkaniowych

Artykuł poszukuje odpowiedzi na pytanie, czy w długoterminowych, wielkoskalowych projektach mieszkaniowych wykorzystanie masterplanu, zakładającego nie tylko plan funkcjonalno-przestrzenny, ale również koordynację działań wielu uczestników, gwarantuje realizację zróżnicowania przestrzennego, społecznego i funkcjonalnego jako trzech mierników zrównoważonego rozwoju. Do badania wybrano dwa projekty spełniające podane kryteria – Miasteczko Wilanów w Warszawie oraz Nowe Żerniki we Wrocławiu, oba zrealizowane na gruntach publicznych. Przeprowadzono analizę porównawczą, a wyciągnięte z niej wnioski wpisano w szerszy kontekst. Miasteczko Wilanów nie jest zróżnicowane społecznie. Mimo planów zakładających samowystarczalność nie udało się zrealizować celów dotyczących zróżnicowania funkcjonalnego, a problematyczne okazało się zapewnienie podstawowej infrastruktury społecznej. Nowe Żerniki realizują założenia zróżnicowania społecznego i funkcjonalnego w niewielkim zakresie. Zakładane jest rozwinięcie tych aspektów na kolejnych etapach projektu. W obu projektach udało się podnieść jakość przestrzeni. W Miasteczku Wilanów niewystarczająca koordynacja działań uczestników publicznych i prywatnych miała istotny wpływ na braki w realizacji założeń zróżnicowania społecznego i funkcjonalnego. Obniżyło to jakość życia mieszkańców i miało negatywne konsekwencje finansowe dla samorządu. W przypadku Nowych Żernik pełna kontrola miasta i modyfikacja inwestycji na kolejnych etapach daje szanse na to, że podobnych błędów uda się uniknąć. Jednak w projekcie brakuje jasno określonych celów, które pozwoliłyby weryfikować i odpowiednio kształtować proces prowadzenia przedsięwzięcia. Masterplany są narzędziem, które pozwala osiągnąć wyższą jakość przestrzenną i powinno być stosowane przy projektach transformacji przestrzennej nie tylko gruntów publicznych. Jednak zwłaszcza w projektach publicznych istotne jest zachowanie pełnej transparentności procesu i stawianych celów.