Türk Dünyası Atasözlerinde Toplumsal Cinsiyet: “Kadın”, “Erkek”

Toplumsal cinsiyet kavramı, kadın ve erkeğin biyolojik farklılıklar üzerinden şekillenen sosyal, kültürel ve psikolojik yapılardır. Her toplumun kadın ve erkeklere geleneksel olarak yüklediği roller, toplumsal cinsiyet rollerini belirlemektedir. Sözlü gelenek, erkek-kadın arasındaki ilişkileri ve rolleri belirleyen sembolik sistemin bir parçasıdır, bu nedenle de toplumsal cinsiyet kavramlarını yansıtmaktadır. Birey, sözlü kültür gelenekleri kapsamında üretilen cinsiyete özgü rollerini atasözleri, fıkra gibi geleneksel sözlü anlatılar aracılığıyla öğrenmektedir. Bu bilgiler ışığında, Türk kültürünün bellek kodlayıcıları olarak nitelendirilen Türk Dünyası’na ait 250 adet atasözü incelenmiştir. Toplumsal cinsiyet kavramı kapsamında Türk kültürünün kız ve erkek çocuk sahibi olma konusundaki bakışı, özellikle kadınla ilgili dini-ahlaki kabul ve değer yargıları, cinsiyete özgü sosyal rolleri arasında kadının “anne”, “eş” ve “ev kadını” kimliğine dair veriler tespit edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, toplumsal cinsiyetin kültür dairesi içerisinde belirlendiği ve kabul, tutum ve beklenti merkezinde öğrenilen bir dizi kalıp davranışlardan oluştuğu ve bu kalıp davranışların sosyo-kültürel yolla öğrenildiği; atasözlerinin bu bağlamda cinsiyete özgü kimlik edinim inşasında kültürel örüntüleri oluşturucu ve aktarıcı özellik taşıyarak empoze edici bir işlevde olduğu görülmüştür.