HÜNNAP (Z. JUJUBA)’IN SAĞLIK ETKİLERİNE YÖNELİK BİR İÇERİK ANALİZİ

Amaç: Türkiye’de hünnap meyvesi olarak bilinen Z. jujuba’nın fenolik bileşenleri ve ikincil metabolit içeriklerinin beslenme ve sağlık etkileri son yıllarda sıkça araştırılmaktadır. Bu nedenle çalışmada Z. jujuba’nın fenolik bileşikler ve ikincil metabolitler açısından sağlık etkileri araştırılmaya çalışılmıştır. Yöntem: Çalışmada içerik analizi yöntemi kullanılarak Pubmed, Sciencedirect, ClinicalKey, Cochrane Library gibi bilimsel temelli veri tabanları aracılığıyla “Ziziphus jujuba” veya “Jujube” ve “Health effects” anahtar kelimelerini bir arada içeren 2013-2023 yılları arasında yayımlanmış, tam metin erişilebilen çalışmalar içerik analizi yöntemi kullanılarak araştırmacılar tarafından hazırlanan “Ziziphus Jujubanın Sağlık Üzerine Etkileri Yayın Değerlendirme Formu” ile değerlendirilmiştir. Formda makalenin adı, yayın yılı, araştırma tipi, meyvenin kullanım şekli, araştırma değişkenleri, çalışma materyali ve çalışmanın sonucuna dair bilgileri elde etmeye yönelik maddeler yer almaktadır. Elde edilen veriler SPSS 22 programı ile analiz edilmiştir. Bulgular: 2013-2023 yılları arasında 677 yayınlanmış çalışma mevcuttur. Bu çalışmaların %5.0’ı (n=34) içerik analizi çalışmamıza uygundur ve kabul edilmiştir. Araştırma tipi in vitro (%47.1) ve in vivo (%52.9) olarak belirlenmiştir. Yapılan 18 in vivo çalışmaların tümü randomize kontrollü çalışmadır. Hünnap meyvesinin çalışmalarda en sık %67.6 ile ekstraksiyon formunun kullanıldığı belirlenmiştir. İncelenen çalışmalarda kullanılan diğer formlar ise %17.6 doğal, %5.9 şurup, %2.9 bal formu ve %5.9 toz formudur. Sağlık etkileri arasında antikanserojen etki %29.4 ile ilk sırada yer alırken, %14.7 ile kalp damar hastalıkları, %14.7 ile nörolojik hastalıklar, %8.8 ile karaciğer hastalıkları, %5.9 ile gastrointstinal sisteme etkisi ve %5.9 ile diyabet üzerine etkileri araştırıldığı saptanmıştır. Sonuç ve Tartışma: Yapılan içerik analizi çalışmamızda hünnabın 2013-2023 yılları arasında yapılmış ve sağlık etkilerinin araştırıldığı çalışmalar dahil edilmiştir. Çalışmamıza dahil edilen 34 çalışmanın tamamında meyvenin farklı formlarının olumlu sağlık etkileri oluşturduğu gösterilmiştir. Z. jujuba ile ilgili çalışmaların büyük çoğunluğu ülkemizde dahil olmak üzere derleme niteliğinde olup; klinik çalışmaların sayısı yeterli olmadığı görülmüştür. Ziziphus jujuba meyvesinin sağlık üzerine etkilerinin daha iyi değerlendirilebilmesi için, deney hayvanları ve insan üzerinde yapılacak çalışmaların arttırılmasına ihtiyaç vardır.