Avrupa Gazetelerinde Yabancı Posta Meselesi: Evrensel Posta Birliği’nin Yaklaşımı ve Osmanlı Posta Teşkilatı’na İlişkin Haber İçeriklerinin Analizi

Yabancı posta meselesi, çok yönlü bir olgu olarak 20. yüzyılın başlarına kadar dünya genelinde büyük yankı uyandırmıştır. Avrupalı devletlerin yayılmacı politikalarının önemli bir bileşeni ve neticesi olan yabancı postaneler, Osmanlı Devleti’ni de derinden etkilemiştir. Batılı posta idareleri uzun yıllar müddetince Osmanlı yerleşimlerinde faaliyet göstermiştir. Osmanlı Devleti, Batılı postaların kendi aralarında rekabette bulunduğu ülke olarak da ön plana çıkmıştır. Ticari ve sosyal bir zeminde faaliyet zemini bulmuş yabancı postaneler zaman içerisinde siyasi bir boyut kazanmıştır. Batılı tarzda teşkilatlanmaya ilk kez 1840 tarihinde giden Osmanlı Devleti, kendi topraklarındaki posta varlığını ve birikimini kurumsal bir temele oturtarak yerli posta yetkinliğine yoğunlaşmıştır. Bu girişim, Avrupalı posta idareleri nezdinde kabul görmemiştir. 1860 sonrasında yoğunluk ve süreklilik kazanmış kapatma girişimlerinin geçerli bir temele dayanmadığı öne sürülmüştür, zira onlara göre Osmanlı Posta Teşkilatı uluslararası posta hizmeti sağlayabilecek yapısal dönüşümü henüz tam anlamıyla tesis edememişti. Osmanlı pazarındaki faaliyetlerini sonlandırma noktasında koşul öne süren Avrupalı devletlerin operasyonel yetkinliğe işaret etmesi sonrasında içerideki ve dışarıdaki temaslarını arttıran Osmanlı Devleti, Bern’de 22 devletin iştirakiyle düzenlenen ilk uluslararası posta kongresinde yer almıştır. Kongre bitiminde, 9 Ekim 1874’te imzalanan Evrensel Posta Sözleşmesi’yle kurulan Evrensel Posta Birliği’nin kurucu üyesi olarak iki yıl gibi kısa süre içerisinde uluslararası posta hizmeti icra edebilir hâle gelmiştir. Avrupalı devletlerin eksikliğini koz olarak kullandıkları en kritik koşulu da yerine getiren Osmanlı Devleti, buna rağmen kesin çözüm elde edememiştir. Bu süreç zarfında Avrupa basınında siyasi, ekonomik ve sosyal açılardan ele alınma lüzumu bulunan posta haberleri üretilmiştir. Bu içerikler, henüz kapsamlı ve bir bütün olarak akademik bir çalışmanın konusu olabilmiş değildir. Gazeteler haricinde yabancı literatürde Osmanlı Devleti’ni posta bağlamında hedef alan içeriklere ilişkin bir karşı yaklaşım da şekillenmemiştir. Bu makale hem bu bağlamdaki açığa temas ederek hem de yabancı gazetelerdeki içeriklerin posta perspektifinden ele alınıp alınmadığını irdeleyerek literatürdeki eksikliğe dikkat çekmeyi amaçlamaktadır.