FACTOR ANALYSIS OF DIRECT COSTS AND THE TOTAL COST OF A DAIRY PRODUCTION

Мақалада нақты кәсіпорын мысалында сүт өндірісінің тікелей өндіріс шығындарына экономикалық талдау жүргізілген. Өнім бірлігіне жұмсалатын шығындар бойынша әзірленген нормативтері ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының өндірістік-қаржылық қызметін бағалау, болжамды көрсеткіштерді есептеу, орта мерзімді жоспарлар мен бизнес-жоспарларды жасау, ауыл шаруашылығы құралымдарының оңтайлы параметрлерін айқындау кезінде практикалық қолданысқа ие болады, сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің шығындарын субсидиялау жөніндегі бюджеттік бағдарламаларды жасау кезінде пайдаланылатын болады. Мақалада сүт өндірісі бағытындағы нақты кәсіпорынға талдау жүргізу үшін қажетті мәліметтер сол кәсіпорынның ресми жылдық есептерінен алынды және жүйелендірілді (аналық және жас малдардың жалпы саны, жемшөп шығындары, материалдық шығындар, өндірістік қызметкерлердің орташа тізімдік саны, өндірістік қызметкерлердің жалақы қоры және т.б.); мал шаруашылығындағы нормативтердің құрамына және мал шаруашылығы бойынша жылдық жиынтық нормативінің мөлшеріне, шығындар баптарына әсер ететін негізгі факторлар анықталды; шығындардың әрбір элементі бойынша өндірістік шығындардың мөлшері мен құрылымының өзгеру тенденциясына талдау жүргізілді; барлық жастағы ірі қара малдың негізгі табыны мен малдың басына шаққандағы шығындар нормативтерін есептеу әдістемесі әзірленді; барлық жастағы ірі қара малдың негізгі табыны мен ірі қара малдың 1 басын ұстауға арналған шығындар нормативі баптар бойынша әзірленді (еңбек шығындары, еңбекке ақы төлеу, жем-шөп, амортизация, ағымдағы жөндеу, сумен жабдықтау, электр энергиясы, жанар-жағармай материалдары, көлік шығындары, сақтандыру сыйлықақылары үшін пайыздар). The experience of the development of agriculture in the Republic of Kazakhstan shows that it is difficult to achieve high economic performance without targeted production planning, regulation of the processes taking place in them. The heads of agricultural enterprises, due to the lack of scientifically sound standards, have difficulties in developing and justifying the effectiveness of long-term plans for the socio-economic development of the village, business plans, investment projects, in on-farm planning and determining the effectiveness of rational use of resource potential. In the context of the development of scientifically based resource-saving technologies in agriculture in general and in particular in animal husbandry, there is a need for an economic analysis of direct production costs in the production of products and the development of scientifically based methods for calculating the standards of costs per animal head and per unit of production. The developed standards of costs per unit of production will find practical application in assessing the production and financial activities of agricultural enterprises, calculating forecast indicators, drawing up medium-term plans and business plans, determining the optimal parameters of agricultural formations, and will also be used in drawing up budget programs to subsidize the costs of agricultural producers The article collects and systematizes the data necessary for the analysis (the total number of breeding stock and repair young animals, feed costs, material costs, the average number of production workers, the wage fund of production workers, etc.); identifies the main factors affecting the amount, content of standards in animal husbandry and cost items included in the summary annual standard for animal husbandry; analysis of the trend in the size and structure of production costs for each cost element; a methodology has been developed for calculating the cost standards for 1 head of the main herd and young cattle of all ages; a cost standard has been developed for the maintenance of 1 head of the main herd and young cattle of all ages by article (labor costs, wages with accrual, feed, depreciation, maintenance, water supply, electricity, fuel and lubricants, transportation costs, insurance premiums (premiums), interest on the loan and other costs) with science-based technology (regulatory cards).