"Depresyonda Mısın? Hiç Dert Değil!”: Reklamlarda Depresyon Temsilleri ve Damgalama

Öz Tarihsel olarak ruhsal hastalıklarla ilgili olumsuz tutumlar, önyargılar ve kalıp yargılar hâkim olmuş ve bu bilgiler nesilden nesile aktarılmıştır. Ruhsal hastalıklarla ilgili bilgilerin topluma aktarılmasında ve yayılmasında medya içeriklerinin etkisi büyüktür. Ruhsal hastalıklar arasında yer alan depresyon pek çok medya içeriğinde olduğu gibi reklamlarda da söz konusu hâkim görüşler çerçevesinde temsil edilmektedir. Bu çalışmanın amacı; reklamlarda depresyonun temsillerine odaklanarak bu temsiller üzerinden depresyona yönelik üretilen/yeniden üretilen söylemleri incelemek; bu söylemlerin depresyon hastalığı bulunan bireylerin damgalanma sürecine ilişkin temsillerini değerlendirmektir. Depresyona dair dilsel ya da görüntüsel unsurlara yer veren, Türkiye’de yayınlanmış tüm televizyon reklamları çalışmanın evrenini oluşturmaktadır. Bu evren içinden amaçlı örneklem tekniği ile Eti markasının üç adet çikolata/çikolatalı ürün reklamı seçilmiştir. Çalışmada reklamlar Fairclough’un eleştirel söylem analizi ile incelenmiştir. Bu kapsamda reklamların analizi; depresif kadın söylemi, yalnızlık söylemi, mizah söylemi, tedavi olarak tüketim söylemi olmak üzere dört tema üzerinden gerçekleştirilmiştir. İncelenen reklamlarda depresyon ile kadın kimliği arasında doğrudan bir bağ kurulduğu görülmektedir. Bunun yanında depresyonda olduğu ima/iddia edilen kadınlara ev içi halleriyle ve toplumsal kimlikten yoksun şekilde yer verilerek fiziksel ya da ruhsal yalıtılmışlık meşrulaştırılmaktadır. Ayrıca reklamlarda kullanılan mizah dilinin ve tüketimin çözüm olarak sunulması yoluyla depresyon konusunun sağlık ve hastalık ciddiyetinden uzak şekilde temsil edildiği tespit edilmiştir. Ele alınan reklamlardaki depresyon temsilleri; depresyon konusunda topluma yerleşmiş olumsuz tutumlar, önyargılar, kalıpyargılar ve ayrımcı görüşlerle örtüşmektedir. Söz konusu temsiller bu olumsuz düşüncelerden beslenerek aynı zamanda onların varlığını korumasına, toplumsal ve kültürel yapının derinlerine yerleşmesine sebep olmaktadır. Bu durum, depresyonu bulunan bireylerin damgalanma sürecini pekiştirmektedir. Anahtar Kelimeler: Depresyon, reklam, damgalama