Hitap ve Muhatap Açısından Emrin Kapsayıcılığı: Bâkıllânî Örneği

İslam hukukunda “emir ve nehiy” konuları, Allah'ın taleplerine dayanarak Müslümanlar için eylem sınırlarını belirlemesi açısından önemli bir yere sahiptir. Bu konular, dini hükümlerle doğrudan etkileşim halindedir. Emir ve nehiy ifadeleri, lafzî olarak incelenmesine rağmen hitap eden ve hitap edilen kişilerle birlikte ele alınması önemlidir. Bu çalışma, sadece hitap ve muhatap açısından emrin kapsayıcılığını incelemeyi amaçlamaktadır. Emrin tanımı, mahiyeti, oluşumu, fevr ve terahî gibi konulara giriş yapılmadan, sadece emrin kimlere hitap ettiği ve kapsamının nasıl değerlendirileceği üzerinde durulacaktır. Bâkıllânî'nin refarans noktası olarak seçilmesinin sebebi ise, onun mutekellim usulündeki önemli bir rol üstlenmesi ve usul konularına vakf (bir konuyla ilgili doğrudan hüküm vermeden askıda bırakma) prensibini uygulaması, aynı zamanda karşıt görüşleri tez-antitez şeklinde sunmasıyla köklü bir yer edinmiş olmasıdır. Bu çalışma aracılığıyla, Bâkıllânî'nin vakf prensibine ne kadar bağlı kaldığı değerlendirilerek fıkıh usulünde vakfiyye diye bilinen bir ekolün, aslında homojen bir yapı olmadığının anlaşılmasına yardımcı olacaktır.