Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî yi Konu Alan Müzikli Sahne Yapıtlarımız

Mevlânâ Celâleddīn-i Rȗmî (1207-1273), Moğol istilalarının Müslüman coğrafyaları etkilediği bir dönemde yaşadığından, eserlerinde döneminin sosyolojik, siyasi etkilerini görmek mümkündür. Mevlânâ’nın amacı, İslamiyet içindeki gerginlikleri gidermek, etnik toplulukları ve dünya dinlerini uzlaştırmak, insanlığı bağdaştırarak uluslararası barışı sağlamaktır. İncelemede Devlet Opera ve Balesi arşivi, gazete, dergi ve çeşitli elektronik indeksler kullanılmıştır. Devlet Opera ve Balesi arşivi taranarak 1930 yılından bu yana sahneye konan müzikli sahne yapıtlarından 10 adet Türk oratoryosu ve 64 adet Türk balesi tespit edilebilmiştir. Mustafa Erdoğan’ın “Candan Cana Mevlâna”, Can Atilla’nın “Mevlâna (800.Yıl Oratoryosu)” ile Can Atilla’nın “Çağrı” adlı bale eserinin Mevlâna’yı konu aldığı saptanmıştır. Gazete, dergi ve diğer elektronik indekslerin incelenmesi sonucu Ali Doğan Sinangil’in “Mevlâna (Ney’in Söyledikleri)” başlıklı oratoryosuna ulaşılmıştır. Hazreti Mevlâna’nın (1207-1273) ölümünün 750. senesi olan 2023 Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı tarafından Mevlânâ yılı olarak ilan edilmiştir. Müzikli sahne yapıtları başlıklı araştırmamız Mevlâna hakkında yapılan çalışmalara kaynaklık ederek katkı sunma amacındadır. Erdoğan, Candan Cana Mevlâna Oratoryosu için Talat Halman’ın Candan Cana adlı kitabındaki Mevlâna’nın rubailerini kullanır. Sinangil’in Mevlâna (Ney’in Söyledikleri) Oratoryosu Mesnevi’nin ilk 18 şiiri temeli üzerine yazılır. Besteci şiiri kendi dinamikleri içinde değerlendirmek istediğinden orjinal metni kullanır. Rûmî’nin doğumunun 800. yılı anısına bestelenen Can Atilla’nın Mevlâna Oratoryosu’nun kaynak metni Semih Sergen’in Gönüller Işığı Mevlâna isimli kitabıdır. Besteci Çağrı balesinde Şefik Kahramankaptan ve Mehmet Balkan’ın kurguladığı olay çizgisi için yaklaşık 25 tema kullanır. Bu yapıtlar Mevlâna Celâleddīn-i Rȗmî’nin eserlerinden ve gerçek hayat hikayesinden yola arak oluşturulmuştur. Mevlâna bir kez daha müzik diliyle dinler ve kültürler arasında bir köprü oluşturmuş ve evrensel bir boyut kazanmıştır. Çalışmada eser içerik bilgilerinin yanısıra bestecilerin kendi eserleriyle ilgili düşüncelerine de yer verilmiştir. Araştırmada betimsel araştırma yöntemi ve veri toplama sürecinde belgesel tarama tekniği kullanılmıştır.