Bir Yazılı İletişim Aracı Olarak Mezar Taşı Kitabeleri

Kitaplar, defterler, haritalar, çeşitli çizimler, sanat eserleri, eski mecmualar, fermanlar, salnameler ve kitabeler yüzlerce yıllık tarihin diri materyalleri olarak geçmişin bilgisini günümüze ulaştırmakta birer iletişim vasıtası olarak değerlendirilebilir. Bu çalışmada da bir iletişim aracı olarak Osmanlıdan günümüze kalan mezar taşı kitabelerinde o zamanın insanının bu zamanın insanına hangi mesajlar ulaştırdığı, o zamanın insanı ile günümüz modern dünyanın insanı arasındaki duygu, düşünce ve algılarının arasında benzerliklerin olup olmadığı hususu bilimsel merak konusu olmuştur. Böylece Osmanlı toplumunun kültürel belleğinin günümüze kadar önemli taşıyıcı unsurlarından birisi olarak değerlendirilen mezar taşı kitabeleri çalışmada ele alınarak 15. ve 19. yüzyıllar arasında mezar taşı kitabeleri örneğinde o dönemin insanının ölümün mutlak gerçeği karşısındaki duygu ve düşüncelerinin neler olduğunun araştırılması amaçlanmıştır. Bu çalışmanın örneklemini Bursa Muradiye Medresesi bünyesinde bulunan Mezar Taşları Müzesinde yer alan 71 adet okunabilirliği olan Osmanlıca yazılmış olan mezar kitabeleri oluşturmuştur. Çalışmada nitel içerik analizi yöntemi kullanılarak literatüre göre oluşturulan kodlama cetveline göre bir değerlendirme yapılmıştır. Araştırmanın temel sorusu kitabelerde yer alan yazılı metinlerde okuyucuya verilen mesajların hangi temalarda toplandığı şeklinde belirlenmiştir. Kitabelerdeki mesajlar en çok, “Allah’tan af ve bağışlanma dileme”; ölenin adı, hangi soydan geldiği, hangi yaşta vefat ettiği, nasıl vefat ettiği gibi “kimlik bilgileri”; ölen kişiye yapılan övgüler, ölüm hakkında kalanlara nasihatler verme (dünyanın geçiciliği, herkes için ölümün var olduğu mesajları korku ve dikkat çekici bir metin anlayışı ile dile getirilmiş) şeklinde değerlendirilmiştir. Özellikle 17. yüzyıldan sonraki mezar kitabelerinde kişinin hayatta iken hangi mesleği yaptığı bilgileri de bu çalışmanın önemli bulguları arasındadır. Kadın mezar kitabelerinde hasretlik, acı ifadelerinin daha sık yansıdığı değerlendirilmiştir.