İbn Nüceym’in Nevevî’ye Atıfları Üzerine (el-Baḥrü’r-Râʾiḳ özelinde)

Bu çalışmada Hanefi mezhebinin önde gelen alimlerinden İbn Nü-ceym’in el-Baḥrü’r-Râʾiḳ adlı eserinde Şafiî bir âlim olan Nevevî’ye yapmış olduğu atıflar incelenecektir. Hanefi mezhebine göre yazılan el-Baḥrü’r-Râʾiḳ incelendiğinde İbn Nüceym’in Şafiî Nevevî’nin eserlerine ve dolayısıyla görüşlerine ayrı bir ilgi gösterdiği anlaşılmaktadır. Bu çalışmada el-Baḥrü’r-Râʾiḳ’de Nevevî’ye yapılan atıfların ortaya konması amaçlanmaktadır. Bu sebeple İbn Nüceym’in el-Baḥrü’r-Râʾiḳ’i istikra yöntemi ile incelenecek ve elde edilen bulgular değerlendirilecektir. Araştırmada Nevevî’ye yapılan atıflarının tamamı ele alınmamış, aralarından İbn Nüceym’in diğerlerine nazaran ayrıntılı bir şekilde ele alarak temayüz edenleri üzerinden bir tahdide gidilmiştir. Ele alınan başlıklarda ise muhteva tahlil ve değerlendirmelerinden öte İbn Nüceym’in hangi konular ekseninde ve nasıl bir referans yöntemi takip ettiği ortaya konmaya çalışılmıştır. Onun Nevevî ile alakalı değerlendirmeleri, atıfların ilgili oldukları ilimlere göre gruplandırılarak üç başlık altında toplanmıştır. Hadis, Fıkıh ve Dil merkezli şeklinde isimlendirebileceğimiz bu başlıklar altında Nevevî’ye yapılan atıflar arasında temayüz edenler zikredilmiş metin içerisine almadığımız diğer atıflara ise dipnotlarda işaret edilmiştir. İbn Nüceym, hadis alanında bu çalışmada ele aldığımız meselelerde zikrettiği bir hadisin zayıf ya da sahih olduğunu belirtmek için Nevevî’ye atıf yapmıştır. Bunun yanında onun, bir hadisin açıklanması, aynı hadis metninin farklı lafızlarla ifade edilmesinde hangi lafzın daha uygun olduğunun belirlenmesi ve hadis metni içerisinde yer alan kelimenin harekeli olarak nasıl okunacağı konusunda da atıflar yaptığı görülmektedir. Fıkıh ilmi özelinde ise genellikle Şafiî mezhebinin görüşünün ifade edilmesinde Nevevî’ye başvurmuştur. Bunun yanında İbn Nüceym, kendi görüşünü desteklemek, kendisi ile aynı fikirde olduğunu beyan etmek, Nevevî’nin bir konuda icmâ bulunduğunu ifade ettiği yerlerde kimi zaman onu eleştirmek kimi zaman da icmânın bulunduğunu temellendirmek gibi çeşitli saiklerle Nevevî’ye atıf yapmıştır. Dil ilmi konuları içerisinde ise bazen bir ıstılahın anlamını açıklamak, bir kelimenin okunuşunun nasıl olması gerektiğini belirlemek ve kelimenin asıl harflerini belirlemek için Nevevî’ye başvurmuştur. Sonuç olarak Hanefi olan İbn Nü-ceym, birçok konuda ona göre Şafiî mezhebini temsilen en liyakatli isim olan Nevevî’yi referans göstermiştir