Peygamî’nin Fîrûz Şâh-nâme’sinden Hareketle Halk Hikâyesi ve Çeşitleri

Fîrûz-nâme, İran edebiyatının 15. yüzyılda yaşamış önemli hikâye anlatıcılarından birisi olan Peygamî mahlaslı Mevlânâ Şeyh Hacı Muhammed tarafından Dârâb-nâme ismiyle kaleme alınmış Antik İran coğrafyasının özelliklerini taşıyan sahip bir halk hikâyesidir. Eser, kendi döneminde oldukça popüler olmuş 16. Yüzyılın önemli devlet adamlarından Celâl-zâde Sâlih Çelebi tarafından Türkçeye de tercüme edilmiştir. Fars edebiyatında Sebk-i Avam denilen mahalli bir üslup bağlamında yazılan eser Fars nesrinin önemli eserleri arasında gösterilmektedir. Hikâye özelde Aynü’l-hayât ve Fîrûz Şâh arasındaki aşk hikâyesini anlatırken genelde ise olağanüstü olayları ihtiva eden bir serüven hikâyesidir. Eserde yer alan cin, peri ve ayyârî hikâyeler hikâyenin muhtevasını genişletmiştir. Birçok araştırmacı, bu hikâyeyi Aristotales’in edebî türler teorisi çerçevesinde incelemeye çalışmıştır. Bu bakış açısına göre İran halk hikâyeleri, tarihi oldukça eskiye dayanan bir hikâye anlatma geleneğinden esinlenen bağımsız bir edebî tür olarak doğmuştur. Bu edebiyat geleneğinde anlatıcı, anlatımında her zaman farklı bakış açıları ve farklı edebî kategorileri kullanır. Bu çalışmada Fîrûz-nâme hikâyesi ilk olarak edebî türler teorisi bağlamında daha sonra da eski Fars hikâyeciliği poetikası açısından incelenmeye çalışılmıştır. Makalede ilk olarak hikâyenin özeti verilmiş ve ardından Aristo’nun edebî türler teorisi hakkında teorik bilgiler kaleme alınmıştır. Çalışmanın devamında Fars hikâyeciliğinin poetikası ve Fîrûz-nâme hakkında yapılan çalışmaların geçmişi verilmiştir. Son olarak makalenin başlığında vadedilen inceleme yapılmaya çalışılmıştır. Bu bölümde orijinal metinden referanslar alınarak yazılan teorik bilgilerin teyidi yapılmıştır.