İLİM, ÂLİM VE ÂLEM BAĞLAMINDA BEDİÜZZAMAN SAİD NURSİ’NİN İSBÂT-I VÂCİBU’L-VÜCÛD VE TEVHİDE BAKIŞI

ÖZ Allah’ın varlığını ve birliğini ispat sadedinde Kur’an-ı Kerim’de ilim, âlim ve âlem ilişkisinin yoğun olduğunu bildiren çok sayıda ayet bulunmaktadır. İslam ilim tarihinin tarihî sürecinde çok sayıda âlimin bu hususta eserler verdiğini görüyoruz. Bunlardan birisi de 19. ve 20. yüzyıllarda Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde Türkiye’nin fikir hayatında önemli yer tutan Bediüzzaman Said Nursi, Batı’dan gelen pozitivizm, modernizm ve bunların türevlerine karşı tevhid merkezli eserler telif etmiştir. Nursi, Osmanlının yıkılıp yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin Batı’nın pozitivist değerleri üzerine kurulmasıyla telif alanını iman esaslarının ispatı üzerine şekillendirmiştir. Özellikle okullarda pozitivizmin etkilerinin ortaya çıkmasıyla, ruhun ötelenmesi, kutsalların yok sayılması ve dinin sosyal hayattan soyutlanmasıyla Hz. Peygamber’in Mekke’de iman esasları merkezli Müslüman zihnini inşa etmesini örnek alarak, eserlerinde tevhidi ispat etmek üzerinde yoğunlaşmıştır. O, eserlerinde Allah-âlem ilişkisini, iman, ilim ve tefekkürle kâinat laboratuvarında birleştirerek ortaya koymaya çalışmıştır. Bu bağlamda Nursi, klasik dönem âlimlerinin yaptığı gibi bir âlim olarak elde ettiği ilimle Kur’ânî metoda uygun olarak “isbat-ı vâcibu’l-vücûd, tevhid ve Allah’ın sıfatları” konularında âlemden örnekler vererek aklı ikna ve kalbi tatmin edici görüşler ortaya koymuştur. O yine eserlerinde Allah-âlem ilişkisinin, yani Allah’ın Ulûhiyetinin ve Rububiyyetinin tecelli ettiği yerin kâinat kitabı dediği âlem olduğunu mükerreren belirtmektedir. Kur’an’ın tefekkür, taakkul, tezekkür ve tedebbürü teşvikiyle kâinatta/âlemde cereyan eden adetullah/sünnetullah kanunlarına vurgu yaparak Allah’ın varlığı ve birliğini ispat etmeye çalışmıştır. Bu vesile ile Nursi’nin birbiriyle sıkı irtibatı olan ilim, âlim ve âlem ilişkisini eserlerinden yapacağımız iktibaslarla tahlil ederek değerlendirmede bulunacağız.