Co wiemy, a czego jeszcze nie o dziejach starożytnego Izraela? Dyskusja wokół „Historii Żydów w starożytności; od Thotmesa do Mahometa, Ł. Niesiołowskiego-Spanò i K. Stebnickiej, (Warszawa 2020)

Artykuł prezentuje krytyczne i polemiczne omówienie książki dwojga badaczy starożytności, w której przedstawiają oni wizję dziejów starożytnego Izraela od początków tego ludu na przełomie epoki brązu i żelaza pod koniec II tys. przed Chr. do końca starożytności (VI/VII w.). W oparciu o liczne źródła i przebogatą literaturę, w której istnieje kilka wyraźnych i bardzo odmiennych opcji co do obrazu dziejów Izraela, Autorzy przedstawiają swoją ich wizję. Rekonstrukcja ta jest oparta na bardzo obszernym i nie zawsze jednoznacznym materiale źródłowym, który badacze interpretują w zgodzie ze swoim zamysłem, co nie zawsze może budzić uznanie. Praca, próbując objąć całe dzieje Izraela na przestrzeni ponad 1500 lat w różnorodnych ich aspektach, historii politycznej, społeczno-gospodarczej oraz religijnej zarówno w pierwszej (od początku do r. 63 przed Chr.) jak i drugiej części (od r. 63 przed Chr. do Mahometa) zawiera dużą liczbę tez i hipotez oraz sama jest poniekąd propozycją całościowego obrazu omawianego zjawiska. Wobec tego nie może ona nie budzić znaków zapytania, czy wprost wątpliwości i takie znajdzie Czytelnik w niniejszym omówieniu. Dotyczą one najważniejszych problemów, takich jak początki struktur politycznych i państwowych Izraela i Judy, powstanie monoteizmu izraelsko-żydowskiego i wreszcie funkcjonowania Żydów w pierwszych wiekach diaspory, po ostatecznej utracie całkowicie samodzielnych struktur społeczno-politycznych.