TÜRK MÛSİKÎSİ KÂR FORMUNA BİR BAKIŞ ve ABDÜLKÂDİR MERÂGÎ’NİN KÂRLARI

Lâ-Dînî sözlü beste biçimlerinin en büyüğü olan Kâr Formunun ilk örneklerine XV. yüzyılda rastlanmaktadır. Birçok bestekâr tarafından tercih edilen ve günümüze kadar örnekleri ulaşan Kâr formunun bilinen ilk bestekârı Abdülkâdir Merâgî (1353-1435)’dir. Mevcut kaynaklarda Kâr formu ile ilgili farklı anlatımlar mevcuttur. Bu anlatımlarda tam bir tanım verilememekte, Kâr formunun serbest bir yapısı olduğundan bahsedilmektedir. Form bilgisi tariflerinin yer aldığı kaynaklarda bazı örnek eserler analiz edilmiş ancak kullanılan analiz yöntemlerinin yetersiz olması, formun yapısının ortaya konulmasına imkân vermemiştir. Bu nedenle araştırmada; Kâr formunun biçim açısından ele alınması gerekliliği ortaya çıkmış ve Abdülkâdir Merâgî’ye atfedilen ilk örnekler temel alınarak, Türk Mûsikîsinde klasik üslûbun son temsilcisi kabul edilen Zekâî Dede’ye kadar geçen dönemdeki Kârlar, biçim yönünden incelenmiştir. Bu dönemler arasında günümüze intikal etmiş toplam 36 Kâr’a ulaşılmış, betimsel araştırma yöntemi ile bu Kârların yüzyıllara ve bestekârlara göre yapısal olarak değişimleri değerlendirilmiştir. Çalışmada sözlü bir form olması sebebiyle Kârlar, güftenin temel alındığı bir biçim analiz yöntemi ile incelenmiş, hâneler şeklinde bölümlere ayrılan eserlerin mısra sayıları ve terennümlerin kullanımları göz önünde bulundurularak biçim şemaları hazırlanmıştır. Bu çalışmada elde edilen bulgulara dayalı olarak, kaynaklarda bahsedilenlerin aksine, mısra sayılarına göre Kârların genel bir besteleniş biçimi olduğu tespit edilmiş ve terennüm kullanımlarının da bu temel biçimle ilişkisi olduğu ortaya konulmuştur.