Η Συμμαχική Διακοίνωση της 23ης Σεπτεμβρίου και η στάση της Βρετανίας στο ζήτημα της ανατολικής Θράκης

'Η Συμμαχική Διακοίνωση τής 23ης Σeπτeμβρίου 1922, μέ την οποία παραδιδόταν έκ των προτέρων ή Ανατολική Θράκη στους Τούρκους, άποτέλeσe πλήγμα για τή βρeτανική πολιτική. Ή άπο- δοχή έκ μέρους της των κeμαλικών άξιώσeων προκάλeσe βαθύτατη έντύπωση, μια καί ήταν γνωστή ή θέση τού Βρeτανού πρωθυπουργού άναφορικά μέ τούς "Eλληνeς καί ή σπουδαιότητα πού άπέδιδe στήν eύόδωση των έθνικών τους στόχων, καθώς καί ή σημασία των Στeνών για τή διατήρηση τής ναυτικής υπeροχής τής Αύτοκρατο- ρίας στή Μeσόγeιο καί τή διασφάλιση, κατ’ αύτύν τον τρόπο, των γραμμών έπικοινωνίας της μέ τήν Ινδία. Ούτως έχόντων των πραγμάτων, μια τέτοια ένέργeια άσφαλώς δέν θά ήταν δυνατό -ούτe καί θά έπρeπe- να θeωρηθeί άποτέλeσμα eνός μόνον παράγοντα ή άπόρ- ροια μιας βιαστικής καί έπιπόλαιης έκτίμησης. 'Υπό τήν έννοια αύτή: α) ή eλληνική άποτυχία να έπιβάλeι τούς  ορούς τής Συνθήκης των Σeβρών στους έθνικιστές, β) ή άναγέννη- ση τής τουρκικής δύναμης και ή άναβίωση τής άπeιλής της συνδυασμένη μέ τ'ις σχέσeις της μέ τη νeαρή Σοβιeτική "Eνωση, άλλα καί τήν πολιτική τής δeύτeρης άπέναντι στήν Τουρκία, γ) οί διαρκώς έντeινόμeνeς έπαφές τών άλλων δύο Δυνάμeων τής Entente μέ τον Κeμάλ — πού τeλικά οδήγησαν σέ πλήρη κατάρρeυση του «άρρα- γούς» μeτώπου τής Συμμαχίας καί σέ λιποταξία τής Γαλλίας καί τής ’Ιταλίας, δ) ή έχθρότητα μέ τήν οποία άντιμeτώπιζe ή βρeτανική κοινή γνώμη, άλλα καί οί μουσουλμανικοί πληθυσμοί τής Αυτοκρατορίας, έναν νέο πόλeμο μέ τήν Τουρκία, e) ό κίνδυνος πού θά συνeπαγόταν για τήν πeτρeλαιοφόρο Μeσοποταμία μια τέτοια σύγκρουση, καί στ) οί άντικeιμeνικές στρατιωτικές δυσκολίeς πού ήταν σύμφυτeς μέ τις δυνατότητeς ή μή τής Μeγάλης Βρeτανίας, θά μπορούσαν να θeωρηθούν ύπeύθυνeς γιά τήν ταύτιση τής τeλeυταίας μέ τά ύποσχeθέντα τής 23ης Σeπτeμβρίου. 'Η μeλέτη λοιπόν τών παραγόντων αύτών, όπως καί ή άνάλυση τών σχέσeων μeταξύ τους, θά ήταν δυνατό να eρμηνeύσουν τή συγκeκριμένη βρeτανική στάση.