Zgrada stare pekare u Lukavcu – Valorizacija, zaštita i korištenje dobra kulturno-historijske baštine

Apstrakt: Uspostavom Austrougarske uprave Bosnom i Hercegovinom, kod prethodno formiranih naselja, kasaba i šehera nastavlja se ubrzana urbanizacija, dok se, sa druge strane, na pogodnim mjestima koja su uvijek uvjetovana blizinom neophodnih sirovina, formiraju sasvim nova naselja. Iako je tačno da postojanje Gornjeg i Donjeg Lukavca datira još od srednjovjekovnog perioda, industrijski razvoj na nešto udaljenijoj lokaciji započinje izgradnjom fabrike amonijačne sode 1893 godine, koja postaje generator razvoja novog dijela grada. Istovremeno sa izgradnjom fabrike, bivaju izgrađeni različiti stambeni objekti za radnike, ovisno o hijerarhijskom položaju, a nedugo zatim fabrika finansira i izgradnju javnih i stambeno-poslovnih objekata koji su omogućavali daleko komforniji i društveno ispunjeniji život. Tema istraživanja je bazirana na definiranju ambijentalne cjeline stare gradske jezgre Lukavca iz Austrougarskog perioda i u njoj naselja za fabričke majstore tzv. „Maisterhaus“, koja je u većoj mjeri degradirana. Obzirom na to da je riječ o naselju u kojem su stanovali fabrički majstori zajedno sa svojim porodicama, stambeni objekti koji se pojavljuju u istom imaju dosta manji stepen komfora. Takva skromna prostorna organizacija se automatski oslikavala i na spoljašnjost gdje su objekti bivali u potpunosti lišeni dekoracija. U tom ambijentu na samom uglu postoje dva izrazito dekorisana objekta koji, očigledno, predstavljaju totalni opozit svemu prethodno navedenom i bivaju predmet detaljnijeg istraživanja. Namjena istih je stambeno-poslovna u čijem prizemnom dijelu je u prvom periodu nakon izgradnje bila smještena stara pekara i pošta, a gdje su objekti zbog djelomične poslovne namjene imali karakteristične, bogato dekorisane fasade. Riječ je o kombinaciji secesijskih i folklorno-romantičarskih motiva po kojima su se objekti umnogome isticali u odnosu na neposredno okruženje. Danas su isti u većoj mjeri degradirani kako zbog procesa prirodnog propadanja koji nastaje kao posljedica neodržavanja, tako i zbog neadekvatnih intervencija i naknadnih dograđivanja od strane nekadašnjih/današnjih vlasnika. Ključne riječi: Bosna i Hercegovina, Austrougarski period, Lukavac, Fabrika sode, zgrada pekare, pošta, stara gradska jezgra,