Of an oste as they drie their hoppes upon at Poppering. Een typologische benadering van de hopast in Vlaanderen

1 Inleiding Tot voor enkele jaren was er vanuit de erfgoedsector weinig aandacht voor asten in Vlaanderen. Deze drooginstallaties met een van onderen verwarmde vloer waren nochtans ooit talrijk in ons rurale landschap aanwezig. Ze vormden een onderdeel van dikwijls kleinschalige landbouwgebonden nijverheden. Met de teloorgang van die plattelandsnijverheden verloren ze hun functie én bestaansrecht. Gingen ze niet om bedrijfsruimtelijke redenen tegen de vlakte, dan zorgde natuurlijk verval door gebrek aan onderhoud wel voor het verdwijnen van dit rurale erfgoed. De actie die de Poperingse erfgoedvereniging ‘De Keteniers’ in 2007 in het kader van Monumentenstrijd voerde voor het behoud van de hopasten in de zuidelijke Westhoek, zorgde echter voor een belangrijke kentering. De erfgoedwaarde van hopasten werd algemeen onderkend, zoals onder meer ook bleek uit een groeiende interesse voor de hopasten in de streek van Aalst en in de omgeving van Asse/Ternat. Deze bewustwording straalde ook voor een deel af op de andere asttypes in Vlaanderen. Zo ontsnapt het systematische verdwijnen van de tabaksasten uit Wervik en omgeving door het stilaan ter ziele gaan van de lokale tabaksnijverheid, niet langer meer aan de aandacht. Met een brochure over de tabaksasten in Wervik, een uitgave in het kader van de Open-Monumentendag 2008, werd een eerste aanzet gegeven tot sensibilisering van de lokale bevolking voor haar streekgebonden tabakserfgoed4. Met deze aandacht voor de ast, in het bijzonder de hopast, kwam ook de vaststelling dat de typologische ontwikkelingen die de diverse asttypes in Vlaanderen hebben gekend, nauwelijks in beeld zijn gebracht. De erfgoedvereniging De Keteniers zorgde voor de aanzet in het onderzoek over de hopasten5. Met betrekking tot de chicorei-, tabaks-, moutof fruitasten werd er echter nog nauwelijks of geen typologisch onderzoek uitgevoerd. Onze evaluatie in het voorjaar van 2008 van de door deze vereniging samengestelde inventaris van de hopasten in het Poperingse6 vormde dan ook de aanleiding voor verder onderzoek naar de typologische ontwikkeling van de hopast in Vlaanderen. Hiervan is deze bijdrage het resultaat7. Maar het einddoel reikt verder. Dit onderzoek kadert in een breder onderzoeksproject dat in de komende jaren ook de typologische ontwikkeling van chicorei-, tabaks-, moutof fruitasten in beeld wenst te brengen. Een vergelijkende studie die de resultaten van deze deelonderzoeken analyseert en synthetiseert, moet tot slot de wetenschappelijke onderbouw aanreiken voor een adequaat beschermingsen beheersbeleid. Dat zou het behoud van het materiële aspect van een integraal astgebonden erfgoedverhaal moeten garanderen.