Tarih Araştırmalarında Prosopografi Yaklaşımı

Siyasî tarihin belirli dönemleri için söz konusu olan kaynak azlığı, veri kısıtlılığı gibi sorunlara bir çözüm sunma amacıyla uygulanmaya başlayan prosopografi, XIX. yüzyıldan itibaren Batı tarih yazıcılığında kullanılan ve bu tarihten günümüze giderek yaygınlaşan bir yaklaşımdır. Hadiselerin gelişiminin, kurumların işleyişinin ve sınıfların oluşumunun arka planında yatan etkenleri ortaya çıkarmak bu yaklaşımın amaçlarıdır. Prosopografide, belirlenen grupları oluşturan bireylerin ortak özellikleri tespit edilerek kolektif biyografi çalışması yürütülür. Bu sayede olayların gelişiminin görünmeyen nedenleri, sosyal ağlar ve çeşitli çıkar odaklı ilişkilere ulaşılır. Prosopografinin olay ve olguları anlamada değerli katkılar sunduğunun görülmesi, uygulama alanlarını çeşitlendirmiş ve yaygınlığını artırmıştır. Siyasî tarihte başlayan prosopografi daha sonra kurumlar tarihi ve sosyal tarih alanlarına doğru genişlemiştir. Prosopografinin tarihçilikte sağladığı önemli yararlar, onun her dönem ve her alan için uygulanmasının mümkün olduğu anlamına gelmemektedir. Bu yaklaşımın da bazıları harici, bazıları kendi doğasından kaynaklanan sınırlılıkları bulunmaktadır. Batı tarih çevrelerinde takdir gören ve giderek daha çok başvurulan bu yaklaşımın ülkemizde yürütülen tarih araştırmalarında benzer bir kabul gördüğünü söylemek ise mümkün değildir. Prosopografinin tüm yönleriyle tanıtımını amaçlayan bu makale, onun uygulanabilirliği, yararlılık ve sınırlılıklarını değerlendirmektedir.