Verantwoording door toezichthouders

Toezichthouders hebben onafhankelijkheid nodig om deskundig en ongebonden toezicht te kunnen uitoefenen. Deze noodzaak staat op enigszins gespannen voet met principes van de democratische rechtsstaat, waardoor passende vormen van verantwoording nodig zijn om de uitvoering van publieke taken door toezichthouders inzichtelijk te maken en op de noodzakelijke democratische controle toe te zien. Dit artikel bespreekt de kernthema’s en kerninzichten uit internationaal onderzoek naar verantwoording door inspecties en (markt) toezichthouders. Allereerst laten we zien dat er achter het schijnbaar eenduidige begrip ‘verantwoording’ een baaierd aan gerelateerde subbetekenissen schuil gaat. Door dit conceptuele landschap te doorgronden geeft het artikel een aantal handvatten waarmee actuele beleidsvragen over de positionering van toezicht, en passende verantwoording door toezichthouders, kunnen worden bezien. Op die basis bieden we vervolgens een overzicht van conceptuele aangrijpingspunten en empirische vraagstukken die in de internationale literatuur over toezicht en verantwoording naar voren komen. Drie thema’s staan hierin centraal: de spanning tussen verantwoording en onafhankelijkheid; de positionering van nationale toezichthouders in internationale netwerken en regelsystemen; en de groeiende inzichten in gedragseffecten en gedragsprocessen van (verantwoording door) toezicht.