Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitaplarındaki Metinlerde Yer Alan Deyimler Üzerine Bir İnceleme

Bu araştırmanın amacı ilkokul/ortaokul Türkçe ve lise Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlerde yer alan deyimleri çeşitli açılardan incelemektir. Nitel araştırma deseninde tasarlanan araştırmanın verileri doküman incelemesi tekniği ile toplanmıştır. Araştırmanın örneklemini 2. sınıf için Koza, diğer sınıf seviyeleri için MEB Yayınları tarafından hazırlanan ders kitapları oluşturmuştur. Örneklemdeki kitaplarda yer alan 155 öyküleyici metin, 128 bilgilendirici metin ve 101 şiir olmak üzere toplam 384 metin araştırma kapsamında incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre ilkokul seviyesinde en fazla deyime 4. sınıf, ortaokul seviyesinde 7. sınıf ve lise seviyesinde 11. sınıfta yer verilirken ilkokul seviyesinde en az deyime 1.sınıf, ortaokul seviyesinde 6. sınıf ve lise seviyesinde 9. sınıfta yer verilmiştir. Ders kitaplarında yer alan 1819 farklı, toplam 4804 deyimin 3185’i (%66) öyküleyici metinlerde, 1371’i (%29) bilgilendirici metinlerde, 248’i (%5) şiirlerde yer almıştır. Bütün sınıf seviyelerinde deyimlerin en sık kullanıldığı metin türü öyküleyici metinler olmuştur. Ders kitaplarındaki metinlerde en sık kullanılan deyimler ne kadar (f=82), o kadar (f=65), karar vermek (f=59), haber vermek (f=39), gibi olmak (f=37), fark etmek (f=34), elde etmek (f=32), kim bilir (f=32), ortaya çıkmak (f=31) ve yola çıkmak (f=30) şeklinde belirlenmiştir.